Na de zomer waarin ik veel van Steiner had gelezen, viel er een uitnodiging in mijn mailbox voor een cursus over het achtvoudige pad, gegeven door een antroposofisch arts, dr. Roger Crijns. Dit pad van Boeddha wordt steeds genoemd in de boeken van Steiner waar hij over meditatie schrijft. Na de informatie avond besloot ik de cursus te gaan volgen, omdat het fijn kan zijn met andere mensen uit te wisselen en met elkaar op pad te zijn.
En oh, wat ben ik blij met deze keuze:
Iedere week stond één pad centraal, te starten met de juiste gedachte, de juiste voorstelling. Alles begint met waarnemen, gewoon simpel waarnemen zonder interpretatie. Meteen ontdekte ik dat er vele lagen van waarnemen zijn: fysiek waarnemen (de roos is rood, heeft een stengel etc), etherisch waarnemen (de roos groeit, iedere dag een beetje), astraal waarnemen (ik voel ontroering) en met je Ik waarnemen (je ziet het wezen van de roos als een lichtkrans). We kregen de roos mee naar huis en met speciale waarnemingsopdrachten voor die week verbonden we ons allemaal op onze eigen wijze met onze roos.
De tweede week ging het om de juiste mening om tot een juist oordeel te komen.
Hoe ontwikkel je je mening, welke gedachten heb je de dag door?
Terughouden is de grote boodschap, niet meteen erbovenop en je eigen
mening ventileren, maar nieuwsgierig worden naar de mening, hoe komt die
er aan, wat heeft de ander gedacht door daar te komen? Het gaat er dan om dat je alles wat er aan meningen over een thema is verzameld hebt, en dan kan er altijd weer een nieuwe gedachte zijn, en daarvoor open durven staan. Het is verrassend te horen wat er uit een rondje meningen komt over een bepaald onderwerp.
En zo gingen we iedere week een stap verder, waarbij we ervaringen uit ons eigen leven uitwisselden en als voorbeeld namen om te oefenen.
Het juiste woord, de juiste handeling, het juiste standpunt, het kwam allemaal aan bod, en alles gaat om bewustwording over je eigen patronen van denken en handelen, je gewoontes, je overgenomen opvattingen. Hoe meer bewustwording, des te meer vrijheid.
Leuke oefeningen kwamen langs, bv poets je tanden eens met je andere hand, en er werd benadrukt dat een terugblik 's avonds heilzaam kan werken.
Roger Crijns zal deze cursus nog vaker aanbieden, dus voor geïnteresseerden: google zijn naam en kijk op zijn website.
donderdag 18 december 2014
vrijdag 21 november 2014
De horizon in alle toonaarden
Als je in deze periode Panorama Mesdag bezoekt, wordt je welkom geheten door allerlei horizonnen, donker, licht, diepblauw, goudgeel, en vele tinten daartussenin, twee zalen vol foto's en één zaal met het boek. We weten hoe mooi de horizon kan zijn en hoe wisselend op één dag. Zoveel horizonnen bij elkaar is nog iets anders, in eerste instantie overweldigde het me, erna kwam de ontroering. "Dit is mijn zee", dacht ik, "mijn strand en mijn uitzicht", de plek waar ik zo graag ben, met of zonder labyrinten en rituelen. Ik kon mijn tranen niet tegenhouden, en nog steeds kan ik niet uitleggen waar de geraaktheid zit. Ik weet alleen dat ik met steeds meer verwondering naar de natuur kan kijken, de bomen, de luchten en de kleuren hierin. Graag geef ik de kunstenaar/fotograaf de credits hiervoor, omdat, als je met hem in gesprek bent, het je duidelijk wordt dat over iedere stap in het project grondig nagedacht is, dus ook over de keuze van de foto's, de manier waarop ze zijn gerangschikt en de energie die eruit spreekt. Bij Rothko was ik ook geraakt door zijn stille werk, net als hier. Zou het de stilte zijn die spreekt? De intentie van de kunstenaar? De niet zichtbare communicatie?
Hoe dan ook nodig ik je graag uit de tentoonstelling te bezoeken en de tijd en rust te nemen de foto's op je in te laten werken.
Binnenkort verschijnt het bijzondere boek over de horizon, een 'kunstwerk in boekvorm', vol foto's van de horizon, die genomen zijn op het dak van Hotel Atlantic in Kijkduin, een jaar lang. Bruno van den Elshout is de initiator van dit project, dat begon als een leuk idee en nu resulteert in een prachtig fotoboek, gebonden in Zwitserland en gedrukt in
Het bijzondere van het project is dat de kunstenaar/fotograaf zo sterk geloofde in zijn werk en de schoonheid en reikwijdte ervan dat hij groot is gaan denken en doen. Er kwamen steeds meer mensen die hij betrok bij zijn project, het werd steeds meer een gezamenlijk project, hij organiseerde 24-uurs 'zittingen' op het strand om de horizon te aanschouwen/beleven, hij exposeerde her en der, reisde naar Zwitserland omdat daar een speciale bindwijze volgens de flatbookmethode plaatsvindt waardoor het boek 'plat' kan openliggen. Nu is er een expositie in Panorama Mesdag en 4 december vindt de boekpresentatie plaats in het Gemeentemuseum. Neem een kijkje op zijn website die hieronder vermeld staat.
Als geboren en getogen Hagenaar vind ik dat iedere Hagenaar zo'n boek in huis zou moeten hebben.
http://www.newhorizonsahead.nl/boek?lang=nl
Hoe dan ook nodig ik je graag uit de tentoonstelling te bezoeken en de tijd en rust te nemen de foto's op je in te laten werken.
Binnenkort verschijnt het bijzondere boek over de horizon, een 'kunstwerk in boekvorm', vol foto's van de horizon, die genomen zijn op het dak van Hotel Atlantic in Kijkduin, een jaar lang. Bruno van den Elshout is de initiator van dit project, dat begon als een leuk idee en nu resulteert in een prachtig fotoboek, gebonden in Zwitserland en gedrukt in
Het bijzondere van het project is dat de kunstenaar/fotograaf zo sterk geloofde in zijn werk en de schoonheid en reikwijdte ervan dat hij groot is gaan denken en doen. Er kwamen steeds meer mensen die hij betrok bij zijn project, het werd steeds meer een gezamenlijk project, hij organiseerde 24-uurs 'zittingen' op het strand om de horizon te aanschouwen/beleven, hij exposeerde her en der, reisde naar Zwitserland omdat daar een speciale bindwijze volgens de flatbookmethode plaatsvindt waardoor het boek 'plat' kan openliggen. Nu is er een expositie in Panorama Mesdag en 4 december vindt de boekpresentatie plaats in het Gemeentemuseum. Neem een kijkje op zijn website die hieronder vermeld staat.
Als geboren en getogen Hagenaar vind ik dat iedere Hagenaar zo'n boek in huis zou moeten hebben.
http://www.newhorizonsahead.nl/boek?lang=nl
donderdag 16 oktober 2014
Wervelen
Dansen als een Derwisj, ken je die beelden? Een man in een witte jurk met een speciaal hoofddeksel op draait en draait en draait om zijn eigen as, in trance.
In tegenstelling tot wat de naam doet veronderstellen is het veel meer dan dansen. Het is één grote religieuze beleving met Perzische poëzie en religieuze teksten (vaak van Rumi en Hazrat Inayat Khan). Het geheel komt uit het soefisme, een mystieke beweging uit de islam.
Onderaan dit blog leg ik uit wat meer uit over de achtergrond.
Drie keer kreeg ik de kans dit fenomeen te ervaren: Jeanne Lendfers, een wijze vrouw, ervaringsdeskundige in het wervelen, bood een serie aan in centrum Wajid in Den Haag, thuiswedstrijd, wat een bof, op de fiets.
De ochtenden waren prachtig opgebouwd, ze begon met een gebed, en zo nu en dan klonk er weer een mooie tekst van Rumi. We startten het dansen door in een bepaalde pas te lopen, te reciteren/bidden 'Allah Hu Allah Hu'. En toen begonnen we te draaien, wat eigenlijk heel eenvoudig is, gecentreerd in je eigen lijf. Als je draaierig of misselijk dreigde te worden, moest je even je hoofd naar beneden doen of op je knieën gaan zitten.
Ik had gehoord dat het draaien een soort gebed is en dat bleek te kloppen. Hoe meer gecentreerd ik kon draaien des te meer raakte ik in trance en werd ik niet misselijk. Ik stemde me af op God, de Godheid, verbond me met de Aarde, en wilde niet meer stoppen. Ik hoorde en zag de anderen wel terwijl ik draaide, maar ik hoefde niets anders dan hier te zijn, in de werveling.
Later die week was ik aan de vloedlijn en ging daar ook draaien, er was een extra uitdaging omdat het strand iets schuin afliep en het zand itt een gladde vloer, verandert, dieper wordt.
Maar dat was geen belemmering. Het was heerlijk te midden van de elementen.
Wie weet gaan we nog eens met velen wervelen aan de vloedlijn!
De komende maanden zal Jeanne deze (woensdag)ochtenden één keer per maand aanbieden te starten op woensdag 12 november, dan is een kennismaking. Als je interesse hebt, ben je van harte welkom. Dit is de site van Jeanne Lendfers: http://www.inne.nl/derwisjdans/
Derwisj heeft twee betekenissen: Ten eerste is het Arabisch voor 'wol', en verwijst naar de pijen van de eerste derwisjen.
Ten tweede verwijst het naar 'drempel', omdat een derwisj zich op de grens tussen het aardse en het goddelijke bevindt. Dit uit zich ook in de positie van de handen van de dansers: één hand is naar de hemel gericht, de andere naar de aarde.
In de dertiende eeuw is de basis gelegd voor deze dans. Rumi heeft toen de dans ontwikkeld. De plaats waar hij gestorven is, het Turkse Konya, is nog steeds het centrum van de soefidans. Tegenwoordig is Khan de sleutelfiguur. Hij richtte een soefibewiging op in de VS met een grensoverschrijdende filosofie. Het is namelijk zo dat iedereen welkom is want er is respect voor alle mensen en voor alle visies en religies.
Dit uit zich in de volgende soefiwijsheid:
Iedereen zit in een tapijt met zijn eigen knoopje, maar als je dat tapijt omdraait, zie je pas het mooie geheel.
Het dansen gebeurt vaak in een kring omdat je op die manier makkelijker energie kan doorgeven. Bovendien draai je steeds van rechts naar links, dit is de richting van het eeuwige, van alles.
“Het Universeel Soefisme staat voor de eenheid van religieuze idealen, voor respect voor alle godsdiensten, profeten en heilige boeken en voor de mensheid als geheel.” Een Soefist zegt dat er één god bestaat, maar in de loop der eeuwen is de boodschap/het goddelijke licht verspreid door verschillende boodschappers. Deze ‘boodschappers’ kunnen gezien worden als de zes grote wereldreligies (Christendom, Jodendom, Islam, Hindoeïsme, Boeddhisme en de Zoroatische godsdienst). Binnen het Universeel Soefisme worden dan ook alle heilige boeken gebruikt en verschillende profeten en boodschappers afkomstig uit de zes wereldreligies spelen een belangrijke rol. Een Soefist legt dit ook wel uit met de spreuk: “Er is één licht dat komt uit verschillende lampen”.
In tegenstelling tot wat de naam doet veronderstellen is het veel meer dan dansen. Het is één grote religieuze beleving met Perzische poëzie en religieuze teksten (vaak van Rumi en Hazrat Inayat Khan). Het geheel komt uit het soefisme, een mystieke beweging uit de islam.
Onderaan dit blog leg ik uit wat meer uit over de achtergrond.
Drie keer kreeg ik de kans dit fenomeen te ervaren: Jeanne Lendfers, een wijze vrouw, ervaringsdeskundige in het wervelen, bood een serie aan in centrum Wajid in Den Haag, thuiswedstrijd, wat een bof, op de fiets.
De ochtenden waren prachtig opgebouwd, ze begon met een gebed, en zo nu en dan klonk er weer een mooie tekst van Rumi. We startten het dansen door in een bepaalde pas te lopen, te reciteren/bidden 'Allah Hu Allah Hu'. En toen begonnen we te draaien, wat eigenlijk heel eenvoudig is, gecentreerd in je eigen lijf. Als je draaierig of misselijk dreigde te worden, moest je even je hoofd naar beneden doen of op je knieën gaan zitten.
Ik had gehoord dat het draaien een soort gebed is en dat bleek te kloppen. Hoe meer gecentreerd ik kon draaien des te meer raakte ik in trance en werd ik niet misselijk. Ik stemde me af op God, de Godheid, verbond me met de Aarde, en wilde niet meer stoppen. Ik hoorde en zag de anderen wel terwijl ik draaide, maar ik hoefde niets anders dan hier te zijn, in de werveling.
Later die week was ik aan de vloedlijn en ging daar ook draaien, er was een extra uitdaging omdat het strand iets schuin afliep en het zand itt een gladde vloer, verandert, dieper wordt.
Maar dat was geen belemmering. Het was heerlijk te midden van de elementen.
Wie weet gaan we nog eens met velen wervelen aan de vloedlijn!
De komende maanden zal Jeanne deze (woensdag)ochtenden één keer per maand aanbieden te starten op woensdag 12 november, dan is een kennismaking. Als je interesse hebt, ben je van harte welkom. Dit is de site van Jeanne Lendfers: http://www.inne.nl/derwisjdans/
Derwisj heeft twee betekenissen: Ten eerste is het Arabisch voor 'wol', en verwijst naar de pijen van de eerste derwisjen.
Ten tweede verwijst het naar 'drempel', omdat een derwisj zich op de grens tussen het aardse en het goddelijke bevindt. Dit uit zich ook in de positie van de handen van de dansers: één hand is naar de hemel gericht, de andere naar de aarde.
In de dertiende eeuw is de basis gelegd voor deze dans. Rumi heeft toen de dans ontwikkeld. De plaats waar hij gestorven is, het Turkse Konya, is nog steeds het centrum van de soefidans. Tegenwoordig is Khan de sleutelfiguur. Hij richtte een soefibewiging op in de VS met een grensoverschrijdende filosofie. Het is namelijk zo dat iedereen welkom is want er is respect voor alle mensen en voor alle visies en religies.
Dit uit zich in de volgende soefiwijsheid:
Iedereen zit in een tapijt met zijn eigen knoopje, maar als je dat tapijt omdraait, zie je pas het mooie geheel.
Het dansen gebeurt vaak in een kring omdat je op die manier makkelijker energie kan doorgeven. Bovendien draai je steeds van rechts naar links, dit is de richting van het eeuwige, van alles.
“Het Universeel Soefisme staat voor de eenheid van religieuze idealen, voor respect voor alle godsdiensten, profeten en heilige boeken en voor de mensheid als geheel.” Een Soefist zegt dat er één god bestaat, maar in de loop der eeuwen is de boodschap/het goddelijke licht verspreid door verschillende boodschappers. Deze ‘boodschappers’ kunnen gezien worden als de zes grote wereldreligies (Christendom, Jodendom, Islam, Hindoeïsme, Boeddhisme en de Zoroatische godsdienst). Binnen het Universeel Soefisme worden dan ook alle heilige boeken gebruikt en verschillende profeten en boodschappers afkomstig uit de zes wereldreligies spelen een belangrijke rol. Een Soefist legt dit ook wel uit met de spreuk: “Er is één licht dat komt uit verschillende lampen”.
dinsdag 23 september 2014
Crone
Het is zover! Met nieuwsgierigheid en een zekere mate van opwinding heb ik mijn eerste opvliegers aanschouwd en beleefd: dit is het dus. Erover lezen, praten of ze
ook echt voelen is een heel verschil. Als je 54 bent, ga je er langzamerhand naar uitzien, het klopt niet meer om nog te menstrueren. Dat is een groot voordeel om een nieuwe fase in te gaan. Ik kan het redelijk goed verwelkomen. Het ontroert me zelfs. Ik voel me als Inanna die bij de volgende poort komt en weer een kleed moet afleggen. In mijn leven dacht ik steeds nadat ik een poort was doorgegaan: "Dit is het, nu 'weet' ik het". Eindelijk ben ik erachter dat het proces nooit zal stoppen; misschien is dat meteen de eerste wijsheid van deze fase.
Wat ik miste is het welkom geheten worden, nu ik door deze poort ging. Wij hebben in het westen, evenals voor de eerste menstruatie, geen rituelen meer voor deze belangrijke overgang, zelfs geen mooi woord, zoals de Engelsen dat wel hebben: je bent een Crone, een wijze vrouw.
Ik besloot mijn inwijdingen in het dagelijks leven op te zoeken en te vragen, soms door er terloops over te beginnen, en oh wat zijn de reacties interessant: iemand loopt weg bij het woord opvlieger of ik krijg meteen advies over wel of geen hormoonpillen slikken. In een groep vrouwen die met spiritualiteit bezig is heb ik bewust om een welkom gevraagd: door twee vrouwen werd ik uitgebreid omarmd en welkom geheten, door anderen voorzichtig op een afstand of niet, zich ongemakkelijk voelend met het onderwerp. Het was allemaal goed.
In mijn mantra groep op maandagmiddag waar heel wat Crones zingen, heb ik nogmaals de gok gewaagd om na afloop van het zingen te vragen om mij welkom te heten. Eerst was daar de vraag: 'hoe wil je dat we dat doen? en vervolgens begon één van de vrouwen spontaan een welkom te zingen waar de andere vrouwen op inhaakten, met drum en djembé erbij. Ze stonden in een kring, ik in het midden en door iedereen werd ik al zingend en dansend verwelkomd. En terwijl ik langs hen liep en ze aankeek, zag ik allemaal godinnen: Hestia, Demeter, Kali, Kwan Yin, Hecate....
Een mooiere inwijding had ik me niet kunnen wensen, dank vrouwen, wat een cadeau.
Wat ik miste is het welkom geheten worden, nu ik door deze poort ging. Wij hebben in het westen, evenals voor de eerste menstruatie, geen rituelen meer voor deze belangrijke overgang, zelfs geen mooi woord, zoals de Engelsen dat wel hebben: je bent een Crone, een wijze vrouw.
Ik besloot mijn inwijdingen in het dagelijks leven op te zoeken en te vragen, soms door er terloops over te beginnen, en oh wat zijn de reacties interessant: iemand loopt weg bij het woord opvlieger of ik krijg meteen advies over wel of geen hormoonpillen slikken. In een groep vrouwen die met spiritualiteit bezig is heb ik bewust om een welkom gevraagd: door twee vrouwen werd ik uitgebreid omarmd en welkom geheten, door anderen voorzichtig op een afstand of niet, zich ongemakkelijk voelend met het onderwerp. Het was allemaal goed.
In mijn mantra groep op maandagmiddag waar heel wat Crones zingen, heb ik nogmaals de gok gewaagd om na afloop van het zingen te vragen om mij welkom te heten. Eerst was daar de vraag: 'hoe wil je dat we dat doen? en vervolgens begon één van de vrouwen spontaan een welkom te zingen waar de andere vrouwen op inhaakten, met drum en djembé erbij. Ze stonden in een kring, ik in het midden en door iedereen werd ik al zingend en dansend verwelkomd. En terwijl ik langs hen liep en ze aankeek, zag ik allemaal godinnen: Hestia, Demeter, Kali, Kwan Yin, Hecate....
Een mooiere inwijding had ik me niet kunnen wensen, dank vrouwen, wat een cadeau.
dinsdag 26 augustus 2014
Steiner
Het seminar dat ik in juni in Chartres volgde had een antroposofische invalshoek, mij niet onbekend omdat onze kinderen op de vrije school hebben gezeten. Hoofd, hart en handen werden aangeraakt in de vorm van een speciaal soort ochtendgymnastiek in de buitenlucht naast de Kathedraal, het schouwen en binnen laten komen van beelden en een meer filosofisch georiënteerde lezing in de middag, naast het zingen dat ook de ziel aanspreekt.
In de lezingen die in het Duits waren werd ik geconfronteerd met het beeld van Christus de verlosser, hij die 'de Wende' in de wereld heeft gebracht. Ik kreeg moeite met dit beeld van een opperwezen die boven andere wezens werd geplaatst, (dit deed ik zelf natuurlijk in mijn luisteren) en heb dit de laatste avond gedeeld. Daar kreeg ik het advies om Steiner eens te lezen, en dat heb ik gedaan deze zomer, liefst drie boeken.
Ik begon met Theosofie, een toegankelijk boek waarin hij ingaat op het lichaam, de ziel en de geest. Een mooi beeld vind ik dat we in drie werelden tegelijk leven, de lichamelijke, de ziele- en de geesteswereld. Dat relativeerde voor mij met name mijn blik op de materiële wereld. Steiner geeft advies om, als je naar mensen kijkt, je oordeel terug te houden, ja zelf s uit te schakelen, ook je sympathie, je antipathie, of iemand slim is of niet, zodat je de ander vanuit hen zelf kunt begrijpen. Als alle kritiek tot zwijgen is gebracht, worden we in staat gesteld de 'hogere geestelijke feiten, die de mens overal omringen' op te nemen.
Een aantal pagina's verder geeft hij aan, en dat was voor mij een andere blik, dat je je aandacht op het blijvende kunt richten, op het onvergankelijke, waardoor je anders naar de dingen en de mensen gaat kijken. Tot nu toe had ik me altijd meer verbonden met de overleden zielen en wat ze voor ons kunnen betekenen, nu werd dit als het ware omgedraaid, en kon ik vanuit de aarde naar ditzelfde stuk kijken. Het vormde voor mij een mooie brug.
Vervolgens las ik het boek 'De Christelijke inwijding en de mysteriën van de oudheid' waarin hij ingaat op de mysteriescholen, en stapsgewijs een verbinding legt met de komst van Christus, die de inwijder voor de gehele mensheid werd. Wat ik ervan leerde is anders naar de grote zielen die op aarde zijn geweest te kijken, niet in hiërarchisch opzicht, maar wat hun functie was, wat ze hebben gebracht, ieder op eigen wijze. En dan kan Christus de functie gehad hebben van wegbereider voor de mensheid doordat hij als eerste door de dood heen is gegaan.
Daarna las ik filosofie van de vrijheid, over de vrijheid van de wil om te denken, om 'zuiver te denken' waar Steiner een grote pleitbezorger voor is (itt je gedachten die je de hele dag door hebt). Ook hier weer een stapsgewijs (niet makkelijk te volgen) onderzoek over het denken, in vergelijking met wat andere filosofen hierover hebben gezegd. De activiteit van het zuivere denken is van niets anders afhankelijk dan van de wil van het individu om het te beoefenen.
Wat mij raakte in al zijn boeken is de enorme toewijding aan de innerlijke groei en bewustwording van de mensen. Dit doet hij door je als lezer stapsgewijs mee te nemen, veel uitleg te geven over zijn beweegredenen om zijn onderzoek op deze manier aan te pakken en je de vrijheid te geven hem te volgen of niet. Waar ik eerder een strengheid hoorde en las, las ik nu zijn verlangen te delen wat hij zelf had ontdekt. In die zin vind ik het een zeer ondergewaardeerd mens, filosoof, visionair en geesteswetenschapper. En het is merkwaardig dat ik me nog nooit heb afgevraagd wat één of andere filosoof gezegd zou hebben als hij in deze tijd leefde, maar over Steiner heb ik me dat regelmatig afgevraagd.
Zijn autobiografie ligt nu op mijn stapel te lezen boeken.
In de lezingen die in het Duits waren werd ik geconfronteerd met het beeld van Christus de verlosser, hij die 'de Wende' in de wereld heeft gebracht. Ik kreeg moeite met dit beeld van een opperwezen die boven andere wezens werd geplaatst, (dit deed ik zelf natuurlijk in mijn luisteren) en heb dit de laatste avond gedeeld. Daar kreeg ik het advies om Steiner eens te lezen, en dat heb ik gedaan deze zomer, liefst drie boeken.
Ik begon met Theosofie, een toegankelijk boek waarin hij ingaat op het lichaam, de ziel en de geest. Een mooi beeld vind ik dat we in drie werelden tegelijk leven, de lichamelijke, de ziele- en de geesteswereld. Dat relativeerde voor mij met name mijn blik op de materiële wereld. Steiner geeft advies om, als je naar mensen kijkt, je oordeel terug te houden, ja zelf s uit te schakelen, ook je sympathie, je antipathie, of iemand slim is of niet, zodat je de ander vanuit hen zelf kunt begrijpen. Als alle kritiek tot zwijgen is gebracht, worden we in staat gesteld de 'hogere geestelijke feiten, die de mens overal omringen' op te nemen.
Een aantal pagina's verder geeft hij aan, en dat was voor mij een andere blik, dat je je aandacht op het blijvende kunt richten, op het onvergankelijke, waardoor je anders naar de dingen en de mensen gaat kijken. Tot nu toe had ik me altijd meer verbonden met de overleden zielen en wat ze voor ons kunnen betekenen, nu werd dit als het ware omgedraaid, en kon ik vanuit de aarde naar ditzelfde stuk kijken. Het vormde voor mij een mooie brug.
Vervolgens las ik het boek 'De Christelijke inwijding en de mysteriën van de oudheid' waarin hij ingaat op de mysteriescholen, en stapsgewijs een verbinding legt met de komst van Christus, die de inwijder voor de gehele mensheid werd. Wat ik ervan leerde is anders naar de grote zielen die op aarde zijn geweest te kijken, niet in hiërarchisch opzicht, maar wat hun functie was, wat ze hebben gebracht, ieder op eigen wijze. En dan kan Christus de functie gehad hebben van wegbereider voor de mensheid doordat hij als eerste door de dood heen is gegaan.
Daarna las ik filosofie van de vrijheid, over de vrijheid van de wil om te denken, om 'zuiver te denken' waar Steiner een grote pleitbezorger voor is (itt je gedachten die je de hele dag door hebt). Ook hier weer een stapsgewijs (niet makkelijk te volgen) onderzoek over het denken, in vergelijking met wat andere filosofen hierover hebben gezegd. De activiteit van het zuivere denken is van niets anders afhankelijk dan van de wil van het individu om het te beoefenen.
Wat mij raakte in al zijn boeken is de enorme toewijding aan de innerlijke groei en bewustwording van de mensen. Dit doet hij door je als lezer stapsgewijs mee te nemen, veel uitleg te geven over zijn beweegredenen om zijn onderzoek op deze manier aan te pakken en je de vrijheid te geven hem te volgen of niet. Waar ik eerder een strengheid hoorde en las, las ik nu zijn verlangen te delen wat hij zelf had ontdekt. In die zin vind ik het een zeer ondergewaardeerd mens, filosoof, visionair en geesteswetenschapper. En het is merkwaardig dat ik me nog nooit heb afgevraagd wat één of andere filosoof gezegd zou hebben als hij in deze tijd leefde, maar over Steiner heb ik me dat regelmatig afgevraagd.
Zijn autobiografie ligt nu op mijn stapel te lezen boeken.
donderdag 10 juli 2014
Een week bij en in de kathedraal van Chartres
De eerste keer dat ik de kathedraal van Chartres bezocht, had ik een gevoel van thuiskomen, en ik schijn niet de enige te zijn. Ieder jaar probeerde ik een keer te gaan, ik vertrok dan op donderdagochtend, 's middags bezocht ik de kathedraal, ging bij het beeld van 'Maria op de pilaar' zitten, bekeek 's avonds de 'lichtshow', overnachtte in de Hotellerie en liep op vrijdagochtend het labyrint, de enige ochtend dat het opengesteld wordt door de kerkelijke leiding. Ik voelde me dan weer opgeladen en vertrok huiswaarts.
Toch wilde ik er graag eens wat langer zijn en het verlangen om in deze prachtige ruimte te zingen werd ook groter. Ik ontdekte een Nederlandse vrouw die jaren lang reizen met zingen heeft begeleid, maar gezien haar leeftijd hiermee was gestopt. Er was wel een kans dat ze het samen met een ander zou doen. Lang heb ik moeten wachten tot zich weer een dergelijke mogelijkheid voordeed, rond Johannesdag (24 juni) werd er een reis aangeboden met de titel: 'Sonnenkräfte und die Heilung des Herzens', (het seminar was in het Duits).
Het werd een indrukwekkende week die voorlopig nog aan het doorwerken is. De combinatie van zingen en verdieping bleek voor mij heel goed te werken.
Met een groep van 27 mensen van verschillende nationaliteiten hebben we de kathedraal 'ontdekt', ieder op eigen wijze. We zijn gestart in de crypte, diep in Moeder Aarde, waar we klanken maakten en in stilte het beeld "Notre dame sous terre" schouwden. Een mooi woord: schouwen, zo anders dan het woord bekijken. Het heeft te maken met iets op je in laten werken, het onderzoeken, erdoorheen kijken, geestelijk waarnemen. Dat hebben we de hele week gedaan onder leiding van de gids Christophe Rogez, in een mooie opbouw, na de crypte de Kathedraal van buiten, van verschillende kanten, en na twee dagen gingen we naar binnen, naar de vensters. Uiteindelijk hebben we de laatste dag de torens beklommen en de kathedraal ook van boven af kunnen zien, waar we ook daar een waarnemingsoefening deden. Naast waarnemen kregen we bijbelse en filosofische teksten te horen die niet licht waren, het hoofd werd niet vergeten. Dat was soms wat veel in het Duits, maar de ontdekking van wat de kathedraal aan verhalen en symboliek over de mensheidsontwikkeling in zich herbergt, maakte dit weer goed.
Iedere ochtend startten we met bijzondere gymnastiekoefeningen op een plek naast de kathedraal die uitkeek over het stadje en de omgeving, waarbij we de zon begroetten en ons eigen lijf konden ervaren. De hele week ging eigenlijk over bewustzijn, van je lichaam, van je omgeving, van alles wat je zag, hoorde en voelde. Nu ik weer thuis ben, merk ik dat mijn gevoeligheid voor mijn omgeving is toegenomen, ik heb een enorme behoefte om in de natuur te zijn en blijf onderweg stilstaan om te kijken en te voelen.
Zingen hebben we veel gedaan, iedere dag een aantal keer, onder leiding van Janneke van den Dool. Na twee dagen instuderen van het repertoire hebben we gezongen, in de crypte, in de kathedraal en voor de portalen buiten, er was een middeleeuws pelgrimslied bij (Stella Splendens https://www.youtube.com/watch?v=-_TfMx-hf1M) dat ik op de drum ondersteunde. En wat vind ik het toch heerlijk te zingen, iedere dag weer. Ik kan er niet snel genoeg van krijgen.
Een cadeau was het labyrint: er stond een hek met een groot aanplakbiljet waarop stond dat het de vrijdagen 20 en 27 juni niet begaanbaar was ivm bouwwerkzaamheden, het restaureren van de kathedraal is al jaren aan de gang en zal nog jaren duren, ook boven het labyrint moet men soms aan de slag. Hoe fijn is het dan als er een gids is die wat kan regelen omdat hij daar veel mensen kent. Uiteindelijk konden we vrijdagochtend om 6.45 terecht (voor de werklui kwamen), met lichtjes hebben we het labyrint omcirkeld en in pelgrimspas hebben we het gelopen. Om dit als groep te doen met een zelfde gerichtheid en intensiteit heeft me diep geraakt.
Heel dankbaar ben ik dat ik dit heb meegemaakt, er is een nieuwe 'poort' in me geopend en ik zal nog vaak terugkeren naar deze magische plek.
Toch wilde ik er graag eens wat langer zijn en het verlangen om in deze prachtige ruimte te zingen werd ook groter. Ik ontdekte een Nederlandse vrouw die jaren lang reizen met zingen heeft begeleid, maar gezien haar leeftijd hiermee was gestopt. Er was wel een kans dat ze het samen met een ander zou doen. Lang heb ik moeten wachten tot zich weer een dergelijke mogelijkheid voordeed, rond Johannesdag (24 juni) werd er een reis aangeboden met de titel: 'Sonnenkräfte und die Heilung des Herzens', (het seminar was in het Duits).
Het werd een indrukwekkende week die voorlopig nog aan het doorwerken is. De combinatie van zingen en verdieping bleek voor mij heel goed te werken.
Met een groep van 27 mensen van verschillende nationaliteiten hebben we de kathedraal 'ontdekt', ieder op eigen wijze. We zijn gestart in de crypte, diep in Moeder Aarde, waar we klanken maakten en in stilte het beeld "Notre dame sous terre" schouwden. Een mooi woord: schouwen, zo anders dan het woord bekijken. Het heeft te maken met iets op je in laten werken, het onderzoeken, erdoorheen kijken, geestelijk waarnemen. Dat hebben we de hele week gedaan onder leiding van de gids Christophe Rogez, in een mooie opbouw, na de crypte de Kathedraal van buiten, van verschillende kanten, en na twee dagen gingen we naar binnen, naar de vensters. Uiteindelijk hebben we de laatste dag de torens beklommen en de kathedraal ook van boven af kunnen zien, waar we ook daar een waarnemingsoefening deden. Naast waarnemen kregen we bijbelse en filosofische teksten te horen die niet licht waren, het hoofd werd niet vergeten. Dat was soms wat veel in het Duits, maar de ontdekking van wat de kathedraal aan verhalen en symboliek over de mensheidsontwikkeling in zich herbergt, maakte dit weer goed.
Iedere ochtend startten we met bijzondere gymnastiekoefeningen op een plek naast de kathedraal die uitkeek over het stadje en de omgeving, waarbij we de zon begroetten en ons eigen lijf konden ervaren. De hele week ging eigenlijk over bewustzijn, van je lichaam, van je omgeving, van alles wat je zag, hoorde en voelde. Nu ik weer thuis ben, merk ik dat mijn gevoeligheid voor mijn omgeving is toegenomen, ik heb een enorme behoefte om in de natuur te zijn en blijf onderweg stilstaan om te kijken en te voelen.
Zingen hebben we veel gedaan, iedere dag een aantal keer, onder leiding van Janneke van den Dool. Na twee dagen instuderen van het repertoire hebben we gezongen, in de crypte, in de kathedraal en voor de portalen buiten, er was een middeleeuws pelgrimslied bij (Stella Splendens https://www.youtube.com/watch?v=-_TfMx-hf1M) dat ik op de drum ondersteunde. En wat vind ik het toch heerlijk te zingen, iedere dag weer. Ik kan er niet snel genoeg van krijgen.
Een cadeau was het labyrint: er stond een hek met een groot aanplakbiljet waarop stond dat het de vrijdagen 20 en 27 juni niet begaanbaar was ivm bouwwerkzaamheden, het restaureren van de kathedraal is al jaren aan de gang en zal nog jaren duren, ook boven het labyrint moet men soms aan de slag. Hoe fijn is het dan als er een gids is die wat kan regelen omdat hij daar veel mensen kent. Uiteindelijk konden we vrijdagochtend om 6.45 terecht (voor de werklui kwamen), met lichtjes hebben we het labyrint omcirkeld en in pelgrimspas hebben we het gelopen. Om dit als groep te doen met een zelfde gerichtheid en intensiteit heeft me diep geraakt.
Heel dankbaar ben ik dat ik dit heb meegemaakt, er is een nieuwe 'poort' in me geopend en ik zal nog vaak terugkeren naar deze magische plek.
zaterdag 21 juni 2014
Vergeving
Afgelopen tijd kwam het thema 'vergeving' via verschillende wegen op mijn pad. Ik werd uitgenodigd voor een bijeenkomst bij de organisatie 'Initiatives of Change' waar de documentaire 'Beyond forgiving' werd getoond, waarin twee bewoners uit Zuid Afrika worden geïnterviewd. Ginn Fourie, een vrouw wiens dochter bij een aanslag om het leven is gekomen, en Letlapa Mphalele, de man die het commando voerde over deze aanslag. Zij heeft hem opgezocht, ze wilde, ze móest weten wie het was en oog in oog met hem komen te staan. Hij bleek een mens te zijn, een integer mens die de zaken niet mooier maakte dan ze waren. Ze hebben elkaar vaker ontmoet en hieruit is een samenwerking ontstaan over vergeving. Ze reizen de wereld rond om bijeenkomsten te leiden over heling en verzoening. Bij de vertoning van de documentaire in Den Haag waren ze ook aanwezig, en ik was onder de indruk van hun authenticiteit, hun humor en hun liefdevolle aanwezigheid.
In deze zelfde periode startte Desmond Tutu een 'Forgiveness Challenge' via internet, http://journey.forgivenesschallenge.com/courses/forgiveness-challenge, een 30 daags programma, waarin je stap voor stap werd meegenomen door het 'Fourfolded Path', zonder ook maar één enkele stap over te slaan. De 'challenge' is mooi opgebouwd, er is een liefdevolle toonzetting, duidelijke uitleg, een stukje film of gesproken tekst in de vorm van een meditatie en tot slot een paar vragen die je kunt beantwoorden.
Ik was nieuwsgierig naar een weg, stap voor stap, omdat deze een andere ingang heeft, en ik vermoedde dat deze twee paden elkaar wellicht zouden raken. En dat gebeurde ook, veel eenvoudiger dan ik dacht.
Jaren geleden heb ik een innerlijk besluit genomen om mijn ouders te vergeven, het was genoeg, therapie gedaan, en ik was klaar met mijn verhalen. Ginn Fourie gaf dit ook aan in de documentaire: 'vergeving is een principieel besluit', zo voelde dat voor mij destijds ook, een innerlijk besluit ook waar ik niemand in hoefde te kennen. Op enig moment tijdens de 30 dagen neem je van binnen het besluit om anders tegen een situatie, tegen een persoon aan te kijken, om er anders in te gaan staan, en op dat moment is het eigenlijk gebeurd, in een 'split moment' kan het gebeuren, en in het programma word je er liefdevol doorheen geleid.
Wat mijn grootste obstakel bleek te zijn, was vergeving van mezelf, ook daarin kun je hardnekkig blijven, jezelf van alles kwalijk nemen en naar beneden halen. Ook daarin kwam het moment dat ik mezelf afvroeg: 'Hoe lang ga ik hier nog mee door?' en besloot dat het genoeg was.
Dank aan Desmond Tutu en zijn dochter, en aan deze twee prachtige Zuid Afrikaanse mensen die weten wat het is om 'Beyond Forgiving' te gaan.
In deze zelfde periode startte Desmond Tutu een 'Forgiveness Challenge' via internet, http://journey.forgivenesschallenge.com/courses/forgiveness-challenge, een 30 daags programma, waarin je stap voor stap werd meegenomen door het 'Fourfolded Path', zonder ook maar één enkele stap over te slaan. De 'challenge' is mooi opgebouwd, er is een liefdevolle toonzetting, duidelijke uitleg, een stukje film of gesproken tekst in de vorm van een meditatie en tot slot een paar vragen die je kunt beantwoorden.
Ik was nieuwsgierig naar een weg, stap voor stap, omdat deze een andere ingang heeft, en ik vermoedde dat deze twee paden elkaar wellicht zouden raken. En dat gebeurde ook, veel eenvoudiger dan ik dacht.
Jaren geleden heb ik een innerlijk besluit genomen om mijn ouders te vergeven, het was genoeg, therapie gedaan, en ik was klaar met mijn verhalen. Ginn Fourie gaf dit ook aan in de documentaire: 'vergeving is een principieel besluit', zo voelde dat voor mij destijds ook, een innerlijk besluit ook waar ik niemand in hoefde te kennen. Op enig moment tijdens de 30 dagen neem je van binnen het besluit om anders tegen een situatie, tegen een persoon aan te kijken, om er anders in te gaan staan, en op dat moment is het eigenlijk gebeurd, in een 'split moment' kan het gebeuren, en in het programma word je er liefdevol doorheen geleid.
Wat mijn grootste obstakel bleek te zijn, was vergeving van mezelf, ook daarin kun je hardnekkig blijven, jezelf van alles kwalijk nemen en naar beneden halen. Ook daarin kwam het moment dat ik mezelf afvroeg: 'Hoe lang ga ik hier nog mee door?' en besloot dat het genoeg was.
Dank aan Desmond Tutu en zijn dochter, en aan deze twee prachtige Zuid Afrikaanse mensen die weten wat het is om 'Beyond Forgiving' te gaan.
vrijdag 9 mei 2014
De Groene Kathedraal
Een kathedraal van populieren met de hemel als gewelf.
Het stond op mijn lijstje, het bezoeken van de Groene Kathedraal bij Almere, een kathedraal, gebouwd door landschapsarchitect Marinus Boezem. Hij heeft de plattegrond van de Kathedraal van Reims op ware grootte nagebouwd door aanplanting van Italiaanse populieren. Het project startte in 1987 en in 1996 waren de populieren hoog genoeg om het voor publiek open te stellen.Het project heette het ‘Gothic Growing Project’ ofwel
Gotisch Groeiproject, de bewoners van Almere hebben het De groene kathedraal gedoopt.
Wat me aanspreekt is dat het project groeit, bloeit en weer 'vergaat' net zoals de labyrinten op het strand aan de vloedlijn niet blijvend zijn. De kunstenaar had er een mooi beeld bij: "In 2006 zijn de populieren ongeveer dertig meter, dan
blijven ze nog een paar jaar zo en dan sterven ze langzaam af. Daarna is de Groene Kathedraal alleen nog
een herinnering, een verhaal, een beeld dat je overal mee naar toe kunt
nemen. Pas als zij niet meer te zien is en als mensen tegen elkaar zeggen:
'Vroeger stond hier een kathedraal', dan is Almere een stad met een eigen
geschiedenis." Het was nu 2014 en gelukkig stond hij er nog.
Jeanne had wierook bij zich en we stemden ons af op de plek. Vervolgens gingen we allen ons weegs en lieten ons leiden door wat zich aandiende. Ik stond voor de centrale 'íngang' en liep blootsvoets over het middenpad. De kruisbogen van de kathedraal zijn op de vloer als dunne betonnen paden ingebracht, inmiddels begroeid met gras, ik telde er 13 tot aan de plek van het altaar. Op ieder kruising stopte ik om te voelen. En liet me verassen door wat kwam: aardende energie, kundalini energie, begrip, opgerichtheid, oude herinneringen. Erna liep ik tussen de galerijen door, en ging met mijn rug tegen een populier staan. De melodie van een lied kwam op 'May I walk in beauty', met andere woorden:
"Leg je hoofd te ruste, niets kost meer moeite, laat het leven stromen, want alles is beweging".
De populier hielp me want op een gegeven moment voelde ik de boom bewegen tegen mijn rug, meebewegen met de wind, het was een verrassende ontdekking, nog nooit had ik een stam op deze manier voelen bewegen, als een soort boodschap: 'beweeg maar mee, zo doe je dat'.
En dat ruisen, dat heerlijke geluid van de ruisende toppen. Hele andere muziek dan die van de zee, zacht en fluisterend dat het goed is zoals het is.
Iedere vrouw was in haar eigen proces, af en toe rende Evelien langs, dan zag ik Ria zitten op de centrale plek van het altaar. Jeanne was -al zingend- begonnen aan haar 'heilig werk', ondersteund door Coby: het schoonmaken van de paden in de Maria kapel. Er kwam met een beetje fantasie een bijna labyrintisch stelsel tevoorschijn, met meerkeuzepaden.
Bij deze plek kwamen we samen, en ontstond een spontaan ritueeltje, met wiegen als de bomen en zingen wat er kwam, uitgelaten roepend, het kon allemaal, meebewegend in elkaars energie.
Toen was het tijd voor onze lunch, buiten in het gras, waar we onze overvloed deelden en uitwisselden.
Maar het was nog niet klaar. Ik citeer: "Even verderop is in 1990 een 'contra-kathedraal' gemaakt: dezelfde plattegrond, maar dan als een open grasveld omzoomd door een hoge wand van beukenbomen. In het gras liggen stenen die de pilaren aangeven. Zo blijft de kathedraal zichtbaar als de andere vervallen is."
Ook deze kathedraal bezochten we, zo heel anders maar wel horend bij de vorige plek, ruimte gevend. In een processie liepen we drummend naar het midden waar we gingen liggen in het gras, één met de natuur, onze natuur. Ik speelde op de gitaar, Coby verkende de contouren van de plek, en Jeanne wervelde als een Derwish.
Toen was het tijd voor afscheid, van een magische plek buiten de tijd, en van mede reizigster tot een volgende ontmoeting omdat alles altijd in beweging is.
donderdag 24 april 2014
De Rode Tent
Wat maakt dat een boek dat al meer dan 10 jaar geleden is verschenen, ineens een uitbarsting teweeg brengt aan bijeenkomsten die geïnspireerd zijn op de inhoud? The Red Tent, geschreven door Anita Diamant, werd in 1997 uitgegeven, is ook vertaald (en inmiddels niet meer in het Nederlands te krijgen) en heeft de afgelopen jaren vele vrouwen geïnspireerd tot het organiseren van Rode tent bijeenkomsten. Gestart in de Verenigde Staten zijn Engeland en nu ook Nederland gevolgd. Als paddestoelen schieten ze uit de grond, door het hele land. Er is een vrouw die op facebook alle bijeenkomsten onder elkaar zet, mijn laatste telling was 45! en dat zal zeker blijven groeien.
De historische roman is gebaseerd op een bijbelverhaal uit Genesis en vertelt het verhaal van Jacob gezien door de ogen van zijn jongste en enige dochter Dinah. In de bijbel wordt ze terloops genoemd, hier is ze de hoofdpersoon en vertelt ze haar levensverhaal. In prachtige soms bijna poëtische taal wordt een beeld geschetst van het leven van vrouwen in een andere tijd, waar ze een vitale rol spelen in het draaiende houden van de gemeenschap. Dina wordt opgevoed door vier moeders: Lea, Rachel, Zilpah en Bilha, de dochters van Laban en de vrouwen van Jakob. Zij wijden haar in in de geheimen van de Rode Tent. De Rode Tent is de plekts waar de vrouwen zich drie dagen per maand, tijdens de nieuwe maan, terugtrekken. Ze vertellen elkaar verhalen en geven hun kennis en geheimen door over geboorte en bevalling, over geneeskrachtige kruiden en over de heilige riten bij de eerste menstruatie.
Ik verklap niet alles want je moet het gewoon zelf lezen, ook mannen, misschien wel juist mannen. De beschrijvingen, bijvoorbeeld van een geboorte (Dinah wordt vroedvrouw), van de eerste aanblik van een pasgeboren baby, van het sterven zijn van een grote schoonheid.
Ik denk dat de sfeer die Diamant in dit boek heeft geschetst bij vrouwen een verlangen oproept, misschien wel een herinnering aan hoe vrouwen met elkaar kunnen omgaan. Een herinnering aan zusterschap in plaats van afstandelijkheid, aan elkaar steunen in plaats van elkaar beconcurreren, aan delen in een veilige sfeer in plaats van oordelen.
Rode tenten nodigen vrouwen uit elkaar op een nieuwe manier te ontmoeten, elkaar aanvaardend met alles wat er is, open, vrij, levendig, vrouwelijk, naast elkaar, waar verdriet en vreugde naast en door elkaar kunnen stromen. In sommige staat een thema centraal, in andere wordt veel gedanst, gemasseerd, gemediteerd of anderszins. Vrouwen, voel je welkom bij deze mooie bijeenkomsten.
De historische roman is gebaseerd op een bijbelverhaal uit Genesis en vertelt het verhaal van Jacob gezien door de ogen van zijn jongste en enige dochter Dinah. In de bijbel wordt ze terloops genoemd, hier is ze de hoofdpersoon en vertelt ze haar levensverhaal. In prachtige soms bijna poëtische taal wordt een beeld geschetst van het leven van vrouwen in een andere tijd, waar ze een vitale rol spelen in het draaiende houden van de gemeenschap. Dina wordt opgevoed door vier moeders: Lea, Rachel, Zilpah en Bilha, de dochters van Laban en de vrouwen van Jakob. Zij wijden haar in in de geheimen van de Rode Tent. De Rode Tent is de plekts waar de vrouwen zich drie dagen per maand, tijdens de nieuwe maan, terugtrekken. Ze vertellen elkaar verhalen en geven hun kennis en geheimen door over geboorte en bevalling, over geneeskrachtige kruiden en over de heilige riten bij de eerste menstruatie.
Ik verklap niet alles want je moet het gewoon zelf lezen, ook mannen, misschien wel juist mannen. De beschrijvingen, bijvoorbeeld van een geboorte (Dinah wordt vroedvrouw), van de eerste aanblik van een pasgeboren baby, van het sterven zijn van een grote schoonheid.
Ik denk dat de sfeer die Diamant in dit boek heeft geschetst bij vrouwen een verlangen oproept, misschien wel een herinnering aan hoe vrouwen met elkaar kunnen omgaan. Een herinnering aan zusterschap in plaats van afstandelijkheid, aan elkaar steunen in plaats van elkaar beconcurreren, aan delen in een veilige sfeer in plaats van oordelen.
Rode tenten nodigen vrouwen uit elkaar op een nieuwe manier te ontmoeten, elkaar aanvaardend met alles wat er is, open, vrij, levendig, vrouwelijk, naast elkaar, waar verdriet en vreugde naast en door elkaar kunnen stromen. In sommige staat een thema centraal, in andere wordt veel gedanst, gemasseerd, gemediteerd of anderszins. Vrouwen, voel je welkom bij deze mooie bijeenkomsten.
vrijdag 14 maart 2014
Externsteine
Steeds nieuwsgieriger was ik geworden naar deze krachtplek, eerst door collega-vriendin Kitty Hendriks die er uitgebreid en vol enthousiasme over vertelde, en daarna door de meldingen op de facebook pagina 'Bronrevolutie, heilige bronnen en krachtplaatsen in de Lage Landen'. Een afspraak was gauw gemaakt en daar gingen we afgelopen dinsdag, op weg naar Detmold in Duitsland, boekje met achtergrondinfo in de tas terwijl Kitty onderweg over haar eigen ervaringen vertelde.
Bij de eerste aanblik van die vier enorme steenzuilen, rotsen van zandsteen, was ik niet meteen overdonderd, hoewel de enormiteit van de stenen wel indrukwekkend is; ik herkende ze van de foto's en we moesten eerst maar eens rustig kennismaken. Heerlijk om een ervaren gids te hebben die lichtjes kan sturen: eerst maar eens op een bankje wat eten, landen op de plek, rondkijken, voelen, waarna ze voorstelde om eerst naar het 'graf' te gaan en daarna de stenen te beklimmen. Een inwijdingsplek is een beter woord dan graf, hoewel inwijdelingen hier wel drie dagen en drie nachten verbleven, in een uitgeholde ruimte die de vorm heeft van een mensenlichaam. Het voelde vooral beschut en veilig, en ik had er makkelijk heel lang kunnen liggen, maar de kou maakte dat ik er na verloop van tijd uit klom, te kort om een innerlijke reis te maken.
In de grote steenpilaren zijn trappen gemaakt zodat je de plek ook van bovenaf kunt ervaren. Boven op één van de hoge pilaren kwam bij mij het 'oergevoel' van de plek binnen, ik ging zitten op een stenen krukje en liet de Aarde energie door me heen stromen. Toen ik het helemaal toeliet leek het alsof er een vulkaan door me heen kwam, en ik vroeg me hardop af of ik - als ik het helemaal toe zou laten - uit elkaar zou kunnen barsten. Ik kreeg van Kitty het geruststellende antwoord dat dat niet zou gebeuren. Toch hield ik iets tegen, was het angst voor het onbekende, of voor het oude bekende?
Vervolgens bezochten we de kleinere stenen in het bos, met ieder een eigen functie zo leek het, stuk voor stuk bijzondere ervaringen: een Weleda steen, die me een koninklijk gevoel gaf. Ik zag voor mijn geestesoog mensen rondlopen die met een vraag kwamen bij de verschillende stenen. Ik vertelde Kitty dat ik opvallend stil was, omdat ik meestal loop te neuriën of te zingen. 'Kitty's stone' was er ook, een steen die officieel geen eigen naam heeft, de lievelingssteen van Kitty waar ze uren op kan doorbrengen. Rustgevende energie voelde ik, en de zon die er precies op scheen versterkte het gevoel van tijdloosheid. Alles waar ik me druk over maakte in mijn leven viel weg, ik kon het niet eens meer bovenhalen, het was gewoon goed.
De Moedersteen was heel anders, er stond een struikje met lapjes (en een sok!), waar wij natuurlijk ook iets van onszelf aan toevoegden Kitty scheurde zelfs haar sjaal aan flarden, en aan de voorkant konden we in haar beschutting zitten en dankten we haar met heilig hout.
Uren hebben we doorgebracht op deze oerplek, ouder dan oud, 100 tot 130 miljoen jaar las ik later.
.Er bleek in het bos aan de andere kant van de stenen een boslabyrint te zijn, gemaakt van stenen, dat we na enig zoeken vonden en waar we in het centrum iets van onszelf achterlieten als dank. De paden klopten niet meer en we legden de stenen op de juiste plek zodat alle zeven paden weer gelopen konden worden. Toen we huiswaarts keerden begon ik langzaamaan weer te zingen, dankbaar voor deze ervaring. Na een paar dagen draag ik het nog steeds bij me.
Bij de eerste aanblik van die vier enorme steenzuilen, rotsen van zandsteen, was ik niet meteen overdonderd, hoewel de enormiteit van de stenen wel indrukwekkend is; ik herkende ze van de foto's en we moesten eerst maar eens rustig kennismaken. Heerlijk om een ervaren gids te hebben die lichtjes kan sturen: eerst maar eens op een bankje wat eten, landen op de plek, rondkijken, voelen, waarna ze voorstelde om eerst naar het 'graf' te gaan en daarna de stenen te beklimmen. Een inwijdingsplek is een beter woord dan graf, hoewel inwijdelingen hier wel drie dagen en drie nachten verbleven, in een uitgeholde ruimte die de vorm heeft van een mensenlichaam. Het voelde vooral beschut en veilig, en ik had er makkelijk heel lang kunnen liggen, maar de kou maakte dat ik er na verloop van tijd uit klom, te kort om een innerlijke reis te maken.
In de grote steenpilaren zijn trappen gemaakt zodat je de plek ook van bovenaf kunt ervaren. Boven op één van de hoge pilaren kwam bij mij het 'oergevoel' van de plek binnen, ik ging zitten op een stenen krukje en liet de Aarde energie door me heen stromen. Toen ik het helemaal toeliet leek het alsof er een vulkaan door me heen kwam, en ik vroeg me hardop af of ik - als ik het helemaal toe zou laten - uit elkaar zou kunnen barsten. Ik kreeg van Kitty het geruststellende antwoord dat dat niet zou gebeuren. Toch hield ik iets tegen, was het angst voor het onbekende, of voor het oude bekende?
Vervolgens bezochten we de kleinere stenen in het bos, met ieder een eigen functie zo leek het, stuk voor stuk bijzondere ervaringen: een Weleda steen, die me een koninklijk gevoel gaf. Ik zag voor mijn geestesoog mensen rondlopen die met een vraag kwamen bij de verschillende stenen. Ik vertelde Kitty dat ik opvallend stil was, omdat ik meestal loop te neuriën of te zingen. 'Kitty's stone' was er ook, een steen die officieel geen eigen naam heeft, de lievelingssteen van Kitty waar ze uren op kan doorbrengen. Rustgevende energie voelde ik, en de zon die er precies op scheen versterkte het gevoel van tijdloosheid. Alles waar ik me druk over maakte in mijn leven viel weg, ik kon het niet eens meer bovenhalen, het was gewoon goed.
De Moedersteen was heel anders, er stond een struikje met lapjes (en een sok!), waar wij natuurlijk ook iets van onszelf aan toevoegden Kitty scheurde zelfs haar sjaal aan flarden, en aan de voorkant konden we in haar beschutting zitten en dankten we haar met heilig hout.
Uren hebben we doorgebracht op deze oerplek, ouder dan oud, 100 tot 130 miljoen jaar las ik later.
.Er bleek in het bos aan de andere kant van de stenen een boslabyrint te zijn, gemaakt van stenen, dat we na enig zoeken vonden en waar we in het centrum iets van onszelf achterlieten als dank. De paden klopten niet meer en we legden de stenen op de juiste plek zodat alle zeven paden weer gelopen konden worden. Toen we huiswaarts keerden begon ik langzaamaan weer te zingen, dankbaar voor deze ervaring. Na een paar dagen draag ik het nog steeds bij me.
donderdag 6 maart 2014
Vastentijd, startend in de Dominicuskerk
Gisteren was de start van de vastentijd, ieder jaar weer een ijkpunt, een moment om te beslissen waar ik op wil focussen de komende 40 dagen.
Ik ben naar de Dominicuskerk in Amsterdam gegaan omdat ik van Selma Sevenhuijsen had gehoord dat daar een labyrint gelopen kon worden. Dit leek me een mooie start.
Ik was nog nooit in deze kerk geweest, had er wel veel over gehoord, met name dat hier liederen van Huub Oosterhuis gezongen worden. Dat was ook zo, door een klein koor afgewisseld met alle aanwezigen.
Het was een dienst met een open sfeer: we kregen allen een verdroogd palmtakje dat we in een open vuur (!) mochten doen waarbij we het oude achter ons lieten. In een kring werden we op persoonlijke wijze gezegend met as op ons voorhoofd: "Mens ben je, stof van de aarde, wees gezegend". We gaven het licht door waarbij we hardop of in stilte een gebed konden uitspreken, waarna we met elkaar zongen. Er was een open verbinding met andere mensen, de één maakte contact, de ander was meer in zichzelf, het was allemaal goed.
Na afloop was er gelegenheid om het Santa Rosa labyrint te lopen, ingeleid door Selma Sevenhuijsen, labyrintwerker van het eerste uur. We startten in een kring, al dansend om het labyrint.
Deze labyrintvorm die het midden houdt tussen het klassieke en het Chartres labyrint, had ik nog nooit gelopen. De afwisseling in lage en korte paden was prettig, vooral bij de lange paden kreeg ik een gevoel van ruimte. Ik liep het labyrint op blote voeten om me nog meer verbonden met de aarde te voelen. Mijn vraag wat ik nu los wilde laten in deze tijd werd al snel beantwoord: de buitenkant, want niets is wat het lijkt. Ik onderzocht hoe dat bij mij zit, ik wil ook graag goed overkomen, bericht vooral over dingen die goed gaan en leuk zijn, veel buitenkant komt naar buiten. Hoe zit dat met mijn binnenkant? Wat deel ik wel en wat niet? En vooral: waarom wel en niet?
In het centrum keek ik op naar een beeld van Jezus, en hoorde: 'Mijn kind, weet dat je nooit maar dan ook nooit alleen bent'. En dat het niets uitmaakte.
Dit vraagt enige toelichting. Ik had net het boek van Lauri Fransen gelezen genaamd 'Het evangelie van Isis' waarin de auteur start met de aanname dat het leven van Jezus een mythe is, dat hij niet echt heeft geleefd en allerlei aspecten uit de verhalen van zijn leven zijn te vinden in oudere verhalen. Het was een schok voor me, ik was er van overtuigd dat Jezus heeft geleefd, en voelde me - als dit waar was - spiritueel een wees. En over deze reactie was ik ook weer geschokt, ik dacht dat ik ruimdenkend was en kijk nu eens wat er met me gebeurde. Ik sprak er over met anderen, maar het verlichtte me niet.
En nu, in het labyrint hoorde ik deze woorden. Ook hoorde ik, voelde ik dat het niet uitmaakt of het wel of niet waar is wat wordt beweerd. Belangrijk was dat ik me alleen was gaan voelen en daarin kreeg ik antwoord: 'weet je dat nooit maar dan ook nooit alleen bent'. Het ontroerde me, en ik voelde meteen dat het waar was, ik voelde me blij en rustig worden.
Als afsluiting zongen we deze mooie en toepasselijke mantra waarbij we een kringdans deden http://www.youtube.com/watch?v=dN6Jc0gUFAk
Dank Selma voor deze mooie gelegenheid.
En ik merk dat het me niet zoveel uitmaakt wat ik precies ga doen in deze vastentijd, in ieder geval me bewust zijn (en worden) van mijn gehechtheden (aan facebook, aan lekker eten) en dan kiezen wat ik daarin wil. En ja, mogelijk ga ik weer een week sapvasten omdat ik me dan goed voel en los kom van mijn dagelijkse zaken.
Ik wens jou ook een mooie authentieke vastentijd.
Ik ben naar de Dominicuskerk in Amsterdam gegaan omdat ik van Selma Sevenhuijsen had gehoord dat daar een labyrint gelopen kon worden. Dit leek me een mooie start.
Ik was nog nooit in deze kerk geweest, had er wel veel over gehoord, met name dat hier liederen van Huub Oosterhuis gezongen worden. Dat was ook zo, door een klein koor afgewisseld met alle aanwezigen.
Het was een dienst met een open sfeer: we kregen allen een verdroogd palmtakje dat we in een open vuur (!) mochten doen waarbij we het oude achter ons lieten. In een kring werden we op persoonlijke wijze gezegend met as op ons voorhoofd: "Mens ben je, stof van de aarde, wees gezegend". We gaven het licht door waarbij we hardop of in stilte een gebed konden uitspreken, waarna we met elkaar zongen. Er was een open verbinding met andere mensen, de één maakte contact, de ander was meer in zichzelf, het was allemaal goed.
Na afloop was er gelegenheid om het Santa Rosa labyrint te lopen, ingeleid door Selma Sevenhuijsen, labyrintwerker van het eerste uur. We startten in een kring, al dansend om het labyrint.
Deze labyrintvorm die het midden houdt tussen het klassieke en het Chartres labyrint, had ik nog nooit gelopen. De afwisseling in lage en korte paden was prettig, vooral bij de lange paden kreeg ik een gevoel van ruimte. Ik liep het labyrint op blote voeten om me nog meer verbonden met de aarde te voelen. Mijn vraag wat ik nu los wilde laten in deze tijd werd al snel beantwoord: de buitenkant, want niets is wat het lijkt. Ik onderzocht hoe dat bij mij zit, ik wil ook graag goed overkomen, bericht vooral over dingen die goed gaan en leuk zijn, veel buitenkant komt naar buiten. Hoe zit dat met mijn binnenkant? Wat deel ik wel en wat niet? En vooral: waarom wel en niet?
In het centrum keek ik op naar een beeld van Jezus, en hoorde: 'Mijn kind, weet dat je nooit maar dan ook nooit alleen bent'. En dat het niets uitmaakte.
Dit vraagt enige toelichting. Ik had net het boek van Lauri Fransen gelezen genaamd 'Het evangelie van Isis' waarin de auteur start met de aanname dat het leven van Jezus een mythe is, dat hij niet echt heeft geleefd en allerlei aspecten uit de verhalen van zijn leven zijn te vinden in oudere verhalen. Het was een schok voor me, ik was er van overtuigd dat Jezus heeft geleefd, en voelde me - als dit waar was - spiritueel een wees. En over deze reactie was ik ook weer geschokt, ik dacht dat ik ruimdenkend was en kijk nu eens wat er met me gebeurde. Ik sprak er over met anderen, maar het verlichtte me niet.
En nu, in het labyrint hoorde ik deze woorden. Ook hoorde ik, voelde ik dat het niet uitmaakt of het wel of niet waar is wat wordt beweerd. Belangrijk was dat ik me alleen was gaan voelen en daarin kreeg ik antwoord: 'weet je dat nooit maar dan ook nooit alleen bent'. Het ontroerde me, en ik voelde meteen dat het waar was, ik voelde me blij en rustig worden.
Als afsluiting zongen we deze mooie en toepasselijke mantra waarbij we een kringdans deden http://www.youtube.com/watch?v=dN6Jc0gUFAk
Dank Selma voor deze mooie gelegenheid.
En ik merk dat het me niet zoveel uitmaakt wat ik precies ga doen in deze vastentijd, in ieder geval me bewust zijn (en worden) van mijn gehechtheden (aan facebook, aan lekker eten) en dan kiezen wat ik daarin wil. En ja, mogelijk ga ik weer een week sapvasten omdat ik me dan goed voel en los kom van mijn dagelijkse zaken.
Ik wens jou ook een mooie authentieke vastentijd.
woensdag 26 februari 2014
Initiatie 2: uiterlijke en innerlijke initiaties
Het begrip initiatie houdt me bezig: wat valt er wel en niet onder? Wanneer vindt het plaats? Wanneer ben je geïnitieerd, ingewijd? Bepaal jij dat of bepaalt een ander dat voor jou?
Er zijn officiële initiaties, zoals de doop, een puberteitsritueel, waarbij je wordt toegelaten tot een bepaalde groep of religie. Het belang en de impact daarvan kan ik niet genoeg benadrukken, omdat je bewust een stap zet naar een nieuwe fase, met aanwezigheid en steun van mensen die om je geven.
Je zou deze initiaties uiterlijke initiaties kunnen noemen omdat ze georganiseerd worden en er anderen bij betrokken zijn.
Wat mij daarnaast fascineert zijn de inwijdingen die in het dagelijks leven plaatsvinden en niet van te voren geregeld zijn. Je zou deze innerlijke initiaties kunnen noemen, initiaties die je zelf hebt te herkennen, het 'a ha moment': dit is er één.
Zo zat ik jaren geleden met twee collega's in de trein, in een aparte coupe. Deze vrouwen waren een stuk ouder dan ik en heel wat wijzer. Zonder dat we het stuurden ging het gesprek over ouder worden, over (niet meer) aantrekkelijk zijn, over wat het lijf nog wel en niet meer kan, over vrij zijn en wat je voor jezelf houdt. Intieme bekentenissen kreeg ik te horen van deze twee ingewijden in de fase van oude(re) wijze vrouw. Ik luisterde vooral, geïnteresseerd in mijn voorland en eigenlijk realiseerde ik me op dat moment nog niet ten volle het belang van deze ontmoeting. Terugblikkend wel, het voelde als een inwijding in een nieuwe fase, spontaan, onvoorbereid maar van een enorme schoonheid. Hoe vaak ik niet terugdenk aan die treinreis, en steeds meer besef ik dat het bij dit soort inwijdingen gaat om het herkennen van 'het' moment.
Laatst sprak ik een vader van een opgroeiende dochter die net haar eerste menstruatie had gehad, en al fietsend aan hem vertelde wat het met haar deed, open als jonge meiden kunnen zijn. Hij vertelde me dat hij zich op het moment zelf realiseerde dat er iets bijzonders gebeurde en al pratend herkende hij het als een inwijding in een gebied dat voor hem onbekend was, hij was vader van een jonge vrouw geworden.
Ken jij ook zo'n gouden moment, een innerlijke initiatie? Graag hoor ik ze.
Er zijn officiële initiaties, zoals de doop, een puberteitsritueel, waarbij je wordt toegelaten tot een bepaalde groep of religie. Het belang en de impact daarvan kan ik niet genoeg benadrukken, omdat je bewust een stap zet naar een nieuwe fase, met aanwezigheid en steun van mensen die om je geven.
Je zou deze initiaties uiterlijke initiaties kunnen noemen omdat ze georganiseerd worden en er anderen bij betrokken zijn.
Wat mij daarnaast fascineert zijn de inwijdingen die in het dagelijks leven plaatsvinden en niet van te voren geregeld zijn. Je zou deze innerlijke initiaties kunnen noemen, initiaties die je zelf hebt te herkennen, het 'a ha moment': dit is er één.
Zo zat ik jaren geleden met twee collega's in de trein, in een aparte coupe. Deze vrouwen waren een stuk ouder dan ik en heel wat wijzer. Zonder dat we het stuurden ging het gesprek over ouder worden, over (niet meer) aantrekkelijk zijn, over wat het lijf nog wel en niet meer kan, over vrij zijn en wat je voor jezelf houdt. Intieme bekentenissen kreeg ik te horen van deze twee ingewijden in de fase van oude(re) wijze vrouw. Ik luisterde vooral, geïnteresseerd in mijn voorland en eigenlijk realiseerde ik me op dat moment nog niet ten volle het belang van deze ontmoeting. Terugblikkend wel, het voelde als een inwijding in een nieuwe fase, spontaan, onvoorbereid maar van een enorme schoonheid. Hoe vaak ik niet terugdenk aan die treinreis, en steeds meer besef ik dat het bij dit soort inwijdingen gaat om het herkennen van 'het' moment.
Laatst sprak ik een vader van een opgroeiende dochter die net haar eerste menstruatie had gehad, en al fietsend aan hem vertelde wat het met haar deed, open als jonge meiden kunnen zijn. Hij vertelde me dat hij zich op het moment zelf realiseerde dat er iets bijzonders gebeurde en al pratend herkende hij het als een inwijding in een gebied dat voor hem onbekend was, hij was vader van een jonge vrouw geworden.
Ken jij ook zo'n gouden moment, een innerlijke initiatie? Graag hoor ik ze.
zondag 26 januari 2014
Initiatie 1
Al jaren stond hij op mijn lijstje: 'Malidoma, bevriend met de vijand', maar heb ik andere boeken voor laten gaan, er verschijnt ook zoveel moois. En ineens was het moment daar en werd ik gegrepen, gefascineerd en doordrongen van een diepe waarheid.
Malidoma Patrice Some heeft woorden gevonden om ons te helpen herinneren wat het belang is van initiaties bij het volwassen worden en je taak in het leven te aanvaarden.
Hij beschrijft de eerste 20 jaren van zijn leven en met name zijn zes weken durende initiatie om man te worden. Zijn boek maakt mij weer duidelijk hoe belangrijk het is dat er initiaties plaatsvinden, die gedragen worden door volwassenen, en hoe ver wij in het Westen hier van weg gegroeid zijn.
Laatst was ik bij een doop waarbij een mensenkind werd opgenomen in een geloofsgemeenschap. In de kerk vinden nog wel initiaties plaats, op het gebied van geloven. Meisjes worden op een dag ongesteld en bewuste ouders schenken op hun eigen wijze aandacht aan deze bijzondere stap in het leven van hun dochter. Voor jongens hebben we geen speciaal moment of ritueel. In het dagelijks leven kun je de (onbewuste) behoefte aan initiaties vermoeden in doorgeslagen acties zoals vandalisme, bungeejumpen als vrijetijdsactiviteit, veel drinken met elkaar of je verliezen in shoppen om je vrouw- of man zijn te ontdekken. Wij hebben geen duidelijke structuren meer om onze zonen en dochters in op te nemen. Ze moeten het echt zelf uitzoeken en ik heb vaak het gevoel dat we hen in de steek laten.
Een paar maanden geleden was ik -als ouder- aanwezig bij een constitutieborrel van een studievereniging, een traditioneel gebruik om een nieuw bestuur te feliciteren, met hun eigen gegroeide regels en spel. Ook een initiatie dus, zoals er in het studentenleven meer van zijn, gegroeid vanuit een verlangen naar verbinding en traditie, vermoed ik, en vaak doorgeslagen omdat mijns inziens er een mentor ontbreekt. Leuk om mee te maken, en om me heen kijkend zag ik vooral studenten in feestelijke kleding met een enorme vitaliteit en potentie, ik behoorde tot één van de drie ouderparen. Waar waren de volwassen docenten? En wat zou hun rol kunnen zijn? Bij navraag bleek er één rondgelopen te hebben. Doordat ik net het boek van Malidoma had gelezen viel me des te meer op dat wij als volwassenen met een eigen rol hierin ontbreken.
Er oog voor hebben is denk ik de eerste stap, erover praten met andere ouders, andere volwassenen, leerkrachten en hun enorm belangrijke rol in het leven van adolescenten.
In het boek "Jongens, hoe voed je ze op?" van Steve Biddulph wordt heel duidelijk het belang van mentoren benadrukt met een aantal mooie voorbeelden.
Graag bied ik een plek voor uitwisseling en ideeën over initiaties, in alle mogelijke levensfasen. Wie voelt zich uitgenodigd om een ervaring of idee te delen?
Malidoma Patrice Some heeft woorden gevonden om ons te helpen herinneren wat het belang is van initiaties bij het volwassen worden en je taak in het leven te aanvaarden.
Hij beschrijft de eerste 20 jaren van zijn leven en met name zijn zes weken durende initiatie om man te worden. Zijn boek maakt mij weer duidelijk hoe belangrijk het is dat er initiaties plaatsvinden, die gedragen worden door volwassenen, en hoe ver wij in het Westen hier van weg gegroeid zijn.
Laatst was ik bij een doop waarbij een mensenkind werd opgenomen in een geloofsgemeenschap. In de kerk vinden nog wel initiaties plaats, op het gebied van geloven. Meisjes worden op een dag ongesteld en bewuste ouders schenken op hun eigen wijze aandacht aan deze bijzondere stap in het leven van hun dochter. Voor jongens hebben we geen speciaal moment of ritueel. In het dagelijks leven kun je de (onbewuste) behoefte aan initiaties vermoeden in doorgeslagen acties zoals vandalisme, bungeejumpen als vrijetijdsactiviteit, veel drinken met elkaar of je verliezen in shoppen om je vrouw- of man zijn te ontdekken. Wij hebben geen duidelijke structuren meer om onze zonen en dochters in op te nemen. Ze moeten het echt zelf uitzoeken en ik heb vaak het gevoel dat we hen in de steek laten.
Een paar maanden geleden was ik -als ouder- aanwezig bij een constitutieborrel van een studievereniging, een traditioneel gebruik om een nieuw bestuur te feliciteren, met hun eigen gegroeide regels en spel. Ook een initiatie dus, zoals er in het studentenleven meer van zijn, gegroeid vanuit een verlangen naar verbinding en traditie, vermoed ik, en vaak doorgeslagen omdat mijns inziens er een mentor ontbreekt. Leuk om mee te maken, en om me heen kijkend zag ik vooral studenten in feestelijke kleding met een enorme vitaliteit en potentie, ik behoorde tot één van de drie ouderparen. Waar waren de volwassen docenten? En wat zou hun rol kunnen zijn? Bij navraag bleek er één rondgelopen te hebben. Doordat ik net het boek van Malidoma had gelezen viel me des te meer op dat wij als volwassenen met een eigen rol hierin ontbreken.
Er oog voor hebben is denk ik de eerste stap, erover praten met andere ouders, andere volwassenen, leerkrachten en hun enorm belangrijke rol in het leven van adolescenten.
In het boek "Jongens, hoe voed je ze op?" van Steve Biddulph wordt heel duidelijk het belang van mentoren benadrukt met een aantal mooie voorbeelden.
Graag bied ik een plek voor uitwisseling en ideeën over initiaties, in alle mogelijke levensfasen. Wie voelt zich uitgenodigd om een ervaring of idee te delen?
Abonneren op:
Posts (Atom)