Over werk, waarheid en perspectief

Langzamerhand verdwijnen mijn vaste wekelijkse activiteiten. 
Bij twee kan ik niet meegaan in de maatregelen van uitsluiting en controle,(ik zie me al bij de deur staan: jij wel, jij niet, zie je het voor je?) en de derde activiteit houdt op omdat de gemeente de subsidie aan een goed lopende vrijwilligersorganisatie per 1 januari stopt. 
Godzijdank heb ik een partner naast me met een vaste baan.

Boeiend gebeuren dit, wat wordt er van me gevraagd?
Met die vraag leef ik al een aantal dagen.
En het antwoord zou kunnen zijn: misschien wel niets.
Dit antwoord zal op een bepaalde laag zeker waar zijn.
Stop met doen, we ‘zijn’ te weinig, altijd maar bezig.

In ons leven zijn vele lagen, allemaal door elkaar, naast elkaar. 
Op een andere laag wordt er iets anders van me gevraagd. 
Waar luister ik naar? 
Wat is waar?
Welke keuzes maak ik? 

Er wordt veel gezegd en geschreven over wat waar is en wat niet. 
Wat is waarheid? 
Zeker in deze huidige tijd een interessante vraag die wat langer als vraag zou mogen leven.

Volgens Steiner, uitgewerkt in een boek door Albert Soesman*, hebben we twaalf zintuigen, waaronder de gedachtenzin. Dit zintuig is nodig om een gevoel voor waarheid te ontwikkelen. 
Gedachtenzin ontwikkel je door jezelf en anderen vragen te stellen, oprechte vragen, waardoor je inzicht krijgt, je inzicht verbreedt en verdiept. Je ontdekt dat er veel waarheden zijn afhankelijk van het perspectief van waaruit gekeken wordt.

 Alles wat in deze tijd gebeurt is ook vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Daardoor kunnen zoveel mensen elkaar niet bereiken, niet begrijpen. 
En daar ligt nu juist de sleutel. De sleutel om een brug te vormen, om in verbinding te blijven: word nieuwsgierig, stel vragen als je iets niet begrijpt, houd je eigen oordeel en conclusie nog even achter, en luister met oprechte nieuwsgierigheid.

Wat ik verder ga doen, wat ik ga aanbieden of niet, de tijd zal het leren. 
Rituelen blijf ik begeleiden. 
En ik blijf zingen, want dat zingen goed is voor je ziel en je lichaam, dat ervaren velen met mij al jarenlang.

*https://www.christofoor.nl/boek/9789060384244/de-twaalf-zintuigen

Over de Jordaan

Ze hield van muziek, de mevrouw van kamer 4, had zelf veel gezongen in haar leven en vond het fijn als ik bij haar bed kwam zingen. 
Meteen toen ik binnenkwam zei ze: ’Ik houd vooral van christelijke liederen’. 
Ik zocht mantra’s met een spirituele betekenis en zong die voor haar, ze kende ze niet maar vond ze best mooi. ‘Kent u: Ik bouw op u mijn Heer?’ vroeg ze toen. Nee, moest ik bekennen. 
Het was haar lievelingslied in deze voor haar intense periode. 
Ik zocht hem op mijn mobiel op en we zongen hem samen mee. Aangezien ik geen akkoorden had, kon ik het niet met de gitaar begeleiden. 
Thuis had ze een boekje met deze liederen, waar ook akkoorden in stonden, zei ze, haar dochter zou ze vragen het de volgende keer mee te nemen.

De volgende keer lag het boekje klaar, psalmen en liederen met akkoorden. Ik kende er enkele uit mijn jeugd. Ik speelde en zong, ze genoot zichtbaar. 
Natuurlijk had ik ‘Ik bouw op u mijn Heer’ thuis beluisterd, met dit lied sloot ik af. 
In dit lied wordt gezongen over de vijand en ‘In ’t laatste uur zal ‘k zegevierend ingaan, in rust met U, die mij hebt voortgeleid’, zijn de laatste regels.

Toen vertelde ze me waarom dit lied haar zo’n steun gaf. 
‘Weet je wat de doods-Jordaan is?’, vroeg ze me. Dat is het water dat je over moet gaan om bij de hemelse Vader te komen. Onderweg kom je de vijand tegen op je pad, daarom vraag je de Heer om kracht en ga je niet alleen. 
Het boekje mocht ik houden, waarbij ze de hoop uitsprak dat ik het vaak zou gebruiken.

De week erop zei ze bij binnenkomst: ‘nu mag je helemaal zelf weten wat je speelt’. 
Ik zong een lied uit Taizé over Jezus die bad in Getsemané, en een mantra met de woorden: Maranatha. 
Ze wist precies wat het betekende en nam de muziek met ogen dicht in zich op.

De week erop was ze te moe, ze legde haar hand op mijn arm en zei: ‘dankjewel voor alles’. 
De dag erna kwam het bericht van haar overlijden in het bijzijn van haar vele kinderen.

Ik ben er zeker van dat haar sterke geloof haar kracht heeft gegeven bij het overgaan van de doods-Jordaan. 

Walk of Wisdom

6 t/m 12 september liep ik de Walk of Wisdom, een mooi uitgezette wandeling van 136 km rond Nijmegen. Voor ik op pad ging, ben ik twee keer gezegend, door mijn mantragroep met lied en tekst, en daarna aan de vloedlijn door Elly. Met een Yantra ketting van een dierbare groep vriendinnen om mijn hals, veel appjes met wensen, was het een mooie start van een onvergetelijke week met mezelf.

De Stevenskerk in Nijmegen is een mooie plek om te starten en weer aan te komen, je wordt bijgeschreven als pelgrim en de foto bij het symbool van de route is al traditie.

Wat is de natuur toch prachtig en helend. Fijne onderkomens in trekkershutten of bij vrienden op de fiets, mooie ontmoetingen met Martine, Karin van Dijk en Lilian Tan, en vele onverwachte leuke en ontroerende gesprekjes onderweg. Fijn om in stilte te lopen, te zingen als ik zin had, te rusten als ik moe was. De rugzak, aanvankelijk een 'last' werd steeds meer een 'maatje', alles wat ik nodig had op mijn rug. Het gaf een beschermend gevoel.

Namen als de Duivelsberg, de Heksendans, het Reichswald riepen van alles op, maar de energie was licht. In het Reichswald, waar vele duizenden soldaten zijn omgekomen in WO2, hebben Martine en ik 'Return again' gezongen.

Topper was voor mij de Sint Jansberg, een soort droomvlucht (de Efteling) in het echt, ik weet zeker dat er elfen en kabouters waren al kon ik ze niet zien.

Aan de lapjes-of koortsboom bond ik alle meegegeven stukjes stof en zong ik een lied van heling.

Het was open dag op de Tempelhof in Winssen toen ik daar langs kwam, hoe leuk, het kunstenaarsduo Huub eb Adelheid Kortekaas heeft het symbool van deze route, de zaailing, ontworpen.

Dankbaar voor mijn lijf dat dit nog steeds kan en voor een dierbare ervaring rijker.

Afscheid van een fase

 

'Massage voor elk stadium van moederschap', staat er op haar website.

Nu ook de jongste het ouderlijk nest heeft verlaten, voelde ik het verlangen naar koestering van mijn lijf, eren van mijn moederschap-in-het-lijf, zacht en dankbaar zijn naar mijn buik en deze door een andere vrouw te laten aanraken.

Mechteld bleek vooral zwangere -  en pas bevallen vrouwen te masseren, maar stond meteen open voor mijn vraag.

Ik kon van alles kiezen: bij mij thuis of in haar praktijk, met partner of alleen, massage door  een of twee vrouwen, een rebozo ritueel. Uiteindelijk koos ik om naar haar praktijkruimte te gaan, alleen, intiem en stil.

De dag zelf heb ik me uitgebreid voorbereid, heerlijk lang onder de douche, een luxe die ik niet meer mag van mezelf, die dag wel. Toen 21 jaar geleden de weeën van onze jongste zoon waren begonnen, stond ik op dezelfde plek onder het warme water, eindeloos lang; deze herinnering kwam spontaan boven.

Ik schreef, puzzelde, deed vooral wat ik fijn vond, en besloot te gaan wandelen naar de praktijk van Mechteld, 40 minuten door de regen.

De praktijkruimte deelt ze met een vroedvrouw, dus ik kwam zonder het te weten in een setting vol van startende moederschaps-energie, toeval?

Drie kaarsjes brandden er, ik heb drie zonen, toeval?

Ik trok een kaart met nummer 28, mijn lievelingsgetal, toeval?

Mechteld heeft ook drie zonen, toeval?

 

De uitdaging voor mij zou zijn me helemaal te ontspannen, steeds meer te zakken in overgave en mijn ‘hoofd uit te zetten’. Nog niet zo makkelijk, maar de zachte muziek hielp. Mijn rug, mijn schouders mochten ‘uitrusten’, ontvangen, en heerlijke geoliede handen deden ‘het werk’. Soms hadden we een korte uitwisseling, meestal was het stil en kon ik meegaan in het eren van mijn lijf.

Mijn ouder wordende benen die ‘bewonderd’ werden door jonge handen, vermoeide voeten die het heerlijk vonden aangeraakt en gekneed te worden.

Als afsluiting werd mijn buik gemasseerd met ronde bewegingen, ik kon bijna voelen dat haar handen contact hadden met mijn baarmoeder.

Ter plekke, op de tafel, kreeg ik het idee om een rode tent te organiseren waarin we elkaars buik masseren en eren.

Zo eenvoudig is het dus, eren.

Niks geen poespas of verheven sferen, aards, respectvol, in zachtheid, van vrouw tot vrouw.

Ik kreeg een zakje vrouwenkruiden mee voor een yoni-stoombad, wat ik diezelfde avond heb gedaan, heerlijk warm.

 

Dit schreef ik op Facebook:

Een intensieve, confronterende, dagelijks zorgende, altijd klaarstaande, troostende, gebroken nachten hebbende, jaren-naar-en-van-school-fietsende, bruisend-van-leven genietende, tijgerinnen , lerende, dankbare en vervullende fase is afgesloten. Het was heerlijk, dank Mechteld Last

Panta Rhei, altijd weer, de stroom gaat verder, vol nieuwsgierigheid...

Een cirkel rond

 

Een cirkel rond 

Ruim 20 jaar geleden, toen ik actief was in de humanistische uitvaartbegeleiding, kwam mij een folder onder ogen die meteen mijn belangstelling wekte. Er zou een lezing in Zeist gegeven worden over ‘opbaren met graszoden’. Er stond een naam, Tineke Jansen *, en een telefoonnummer. 
Ik belde op om me aan te melden. Tineke bleek in Den Haag te wonen en ik kon meerijden naar Zeist. Toen ik bij haar huis kwam, waren zij en haar man reeds druk bezig de auto in te laden met theebladen, grasplaggen, een baar, een laken en andere benodigdheden voor de lezing met demonstratie. Die avond sprak Tineke met overtuiging en enthousiasme over deze ‘nieuwe’ en zachte manier van opbaren. Ik nam het allemaal in me op en in de loop der jaren heb ik er regelmatig met anderen over gesproken en er ook over geschreven.

Ongeveer een jaar geleden heb ik me bij een kerk waar ik regelmatig kom op de lijst laten zetten met namen van mensen die aangegeven hebben te willen waken na een overlijden.

Dit jaar op woensdagavond in de week vlak voor Pasen werd ik opgebeld door de koster. Hij zei me dat er nog iemand gezocht werd om te waken voor donderdagnacht. 
Het zou gaan om een uur vlak na het middernachtelijk uur. 
Na enige aarzeling van praktische aard, vroeg ik wie er was overleden. 
Tineke Jansen….
Ja, natuurlijk kom ik, zei ik meteen.

Mijn man wilde mij vergezellen en samen fietsten we die donderdagnacht naar de kerk. 
In de kapel lag ze opgebaard, zonder koeling, met graszoden, precies (op de manier) waarvoor ze in haar leven zo hartstochtelijk had gepleit. Zelf had ze bij deze kerk voor vele anderen die haar waren voorgegaan de wake met graszoden georganiseerd en verzorgd.

In de nacht van Gethsemané waakten we bij het lichaam van Ineke, we lazen uit het Johannes evangelie, we baden het Onze Vader, we zongen verschillende liederen waaronder het passende Taizé lied voor juist die nacht (Bleibet hier, und wachet mit mir, wachet und betet), en waren stil.
Door de plek, de sfeer, deze nacht en deze vrouw met haar missie had het waken een bijzondere intensiteit en werd de bedoeling van het waken bij een overledene door mij glashelder ervaren.

Het was een geschenk juist bij deze vrouw in deze nacht te mogen waken. 
Het voelde ook alsof er een cirkel rond was.

Dat de cirkels die Tineke heeft veroorzaakt met haar mooie werk steeds meer mensen blijvend mogen raken.

*de naam is vanwege de privacy niet haar echte naam

Ho' oponopono

Een jaar of vijf geleden hoorde ik de term voor het eerst: Ho' oponopono.

Het is een oude Hawaiaanse manier van verzoening en vergeving, die bestaat uit vier zinnen:

Het spijt me

Vergeef me alsjeblieft

Ik hou van je

Dankjewel

Het bijzondere verhaal dat de wereld is overgegaan en waardoor dit ritueel bekend is geworden, gaat in het kort als volgt:

30 jaar geleden heeft de therapeut, Dr. Hew Len, een hele afdeling met mentaal-gestoorde criminelen in een gevangenis geholpen door Ho’o pono pono toe te passen in de zwaar beveiligde psychiatrische instelling van het Hawaï State Hospital. Het was daar heel gevaarlijk. Artsen werden aangevallen, isoleercellen zaten altijd vol en er mocht geen bezoek komen. Vanuit zijn werkruimte in de buurt van het ziekenhuis bekeek Dr. Hew Len de dossiers van de patiënten en paste Ho’oponopono toe. Met zijn methode ruimde hij hun problemen op en na drie jaar kon de afdeling worden gesloten. Het was er weer veilig, de patiënten waren weer aanspreekbaar en werkten mee met re-integratieprogramma’s.

Op internet is er veel over te vinden. Er worden workshops aangeboden en er zijn mantra's gemaakt op deze vier zinnen. Er zijn kleine boekjes over verschenen, en het boek 'Zero Limits' , geschreven door dr Hew Len en dr Joe Vitale, beschrijft het idee erachter uitgebreider. Volgens dr Hew Len is de belangrijkste doelstelling van Hoʻoponopono om te komen tot ‘de staat van nul’, waar je geen herinneringen, geen identiteit maar onbegrensde mogelijkheden ervaart. Hetzelfde wat je volgens het boeddhisme ervaart als je regelmatig mediteert.

Ik probeer deze zinnen dagelijks vele malen te zeggen, tijdens gebeurtenissen maar ook als ik alleen ben. Ook als ik terugkijk op een situatie, ontmoeting of gesprek, kan ik de zinnen zeggen. Ik ervaar dat ik er zachter van word. En dat ingewikkelde zaken of irritaties oplossen.
En dan vergeet ik de zinnen weer een hele periode. Gelukkig zingen we in de mantragroepen nu ook een Ho' oponopono lied, in het Duits:  https://www.youtube.com/watch?v=-zss6SpOKgo

Maar wat is Ho’oponopono nu precies?

De letterlijke vertaling van Ho’oponopono is ‘geestelijke reiniging’.

Wat je doet is ‘intunen’ op je problemen. Je maakt jezelf volledig verantwoordelijk voor alle  problemen en vervolgens druk je op de ‘delete-knop’ met behulp van het Ho’oponopono mantra. Constant herhaal je: ‘het spijt me’, ‘vergeef me’, ‘ik hou van je’ en ‘bedankt’.

Door verantwoordelijkheid voor problemen te nemen en vervolgens een staat van volledige zelfliefde te ervaren, zouden deze oplossen.

De informatie wordt als het ware ge-reset en keert terug naar de oorspronkelijke oertoestand, ‘back to zero’.

Het maakt niet uit wat het probleem is. Het enige dat van belang is, is dat de informatie wordt losgelaten. Alleen de Bron/universum kan helen en alles terugbrengen tot de oorsprong. Om daarmee in contact te komen, moet je zelf blanco zijn. Je moet een zero kunnen zijn. Dat is onze natuurlijke staat: zuiver van hart en helder van geest.”

Kort gezegd: Ho’oponopono zorgt ervoor dat je ego op één lijn komt met je ware zelf, je diepere kern. Het is een zeer simpele en mooie manier om met jezelf te werken.

Vergelijkbare vergevingspraktijken werden uitgevoerd op de eilanden in de zuidelijke Stille Oceaan, waaronder Samoa, Tahiti en Nieuw-Zeeland. Als iemand fysiek of geestelijk ziek was, kwam de familie bij elkaar om Ho' oponopono te doen, dat werd geleid door het oudste familielid of een stamoudste.

Deze techniek wordt nog steeds toegepast met veel succes. Het schijnt zo te zijn dat aan het eind van de 20e eeuw rechtbanken in Hawaï misdadigers konden opleggen traditionele Ho' oponopono met hun familie uit te oefenen. 
Wat een geschenk dat deze oeroude wijsheid nu steeds bekender wordt in het westen.

https://vivalavidalifestyle.com/nl/hooponopono-4-simpele-zinnen-die-je-leven-kunnen-veranderen/

Opbaren met graszoden, een pleidooi

Heb je weleens gehoord van opbaren met graszoden? 
Het is een vredige, ecologische en energetisch schone manier van koelen waarbij de ziel van de overledenen geholpen wordt rustig het lichaam te verlaten. 
In Zwitserland kent men dit gebruik nog. 
Er komt geen koelplaat aan te pas.

Hoe werkt het en waarom zou je opbaren met graszoden?
Wat er gebeurt is dat er graszoden op theebladen of bakblikken onder het bed, de baar of de kist/mand worden geplaatst. Twee of driemaal per dag worden deze graszoden rijkelijk besproeid met water waarin kwartsdruppels en rozemarijn badmelk zijn opgelost. De combinatie van deze elementen zorgt voor het aangaan van processen die het sterfproces ondersteunen. Gras, rozemarijn en silicea (oplossing van fijngemalen bergkristal) hebben een sterke verbinding met het licht.

Gras werkt verkoelend. Het onttrekt warmte aan de omgeving omdat gras warmte nodig heeft, waardoor de ruimte koeler wordt. Bovendien verdampt het water dat op het gras gespoten wordt, waardoor de lucht koel wordt. Zo wordt samen met de lucht ook het lichaam gekoeld.

Door dit gebruik komen drie elementen in de ruimte: aarde, water en lucht. Het vierde element, het vuur, komt van de kaarsen die branden.

Zo is de overledene omgeven en ondersteund door de vier elementen.

Mocht je het spannend vinden om hierop te vertrouwen, dan kun je altijd koelelementen (in zachte washandjes of doeken gewikkeld) rond het lichaam leggen, met name bij het hoofd.

Voor wie is het geschikt?
Deze zachte manier van opbaren is passend wanneer je:

-          gevoelig bent voor elektriciteit en straling

-          je verbonden voelt met de natuur

-          weet, gelooft of hoopt dat het leven niet ophoudt na de dood

-          je andere (onzichtbare) lichamen rustig de tijd wil geven zich ongestoord los te maken

-         de dagen tussen overlijden en uitvaart belangrijk vindt

De eerste drie dagen zijn met name van belang (zie mijn blog over waken bij overledenen).
Na drie of vier dagen kan de mand/kist gesloten worden.

De angst voor afbraak van het lichaam, voor onaangename geuren is zo groot dat er automatisch wordt gekozen voor een koelplaat. Want anders…..en dan komen er nare verhalen over stank en verval. Eigenlijk is dit de angst voor de dood. We zijn totaal niet meer gewend een dood lichaam te zien en met het dode lichaam toe te groeien naar de uitvaart.

Tips:
Ramen gesloten houden.
Bakje met koffiedik neerzetten tegen onaangename geuren.
Losse bloemen zonder water neerleggen die het sterfproces ondersteunen.
En mocht je toch kiezen voor een elektrische koelplaat, zet dan gewoon het geluid uit, haal de stekker eruit als je bij de overledene bent.

Meditaties voor in deze tijd

Sommigen van jullie spreek ik, de meeste echter niet, dus ik heb geen idee hoe jullie in deze tijd omgaan met wat er op ons pad komt.

Het is inmiddels een jaar geleden dat er officieel een pandemie werd uitgeroepen. Aanvankelijk dachten de meesten van ons dat we er eensgezind snel doorheen zouden komen. Het afgelopen jaar heeft ons inmiddels anders geleerd, en niemand weet hoelang dit nog gaat duren.

Ik heb makkelijk praten, in mijn fijne huis vlakbij het strand, met een partner, kinderen en vrienden die ik regelmatig zie, en met wie we in een soepelheid omgaan. Noem het mijn bubbel. Dat wil niet zeggen dat ik niemand spreek. Ik ken mensen die in huis blijven uit angst voor besmetting tot mensen die iedere week naar het museumplein gaan om hun grens te tonen, en de meeste mensen bewegen zich daar ergens tussenin. En ik zie en hoor wat de langdurige maatregelen voor gevolgen hebben. Inmiddels lijkt het middel vele malen erger dan de kwaal. Dan voel ik boosheid, machteloosheid, frustratie, verdriet en bespeur ik bij mezelf een neiging tot neerslachtigheid. Ik weet dat dat allemaal niets helpt.

Twee en een half jaar lang heb ik een meditatie cursus gevolgd bij Thomas Mayer, een Zwitserse meditatie leraar die zich met hart en ziel inzet voor een verbinding met onszelf, met elkaar, met de natuur, met de elementenwezens en vooral met de geestelijke wereld.
Kortgeleden heeft hij een brochure samengesteld met 28 meditaties voor deze tijd, als antwoord op de grote spirituele uitdagingen waarmee we ons geconfronteerd zien.  Ik citeer:

Diese Meditationen stärken – wenn man sie macht - die geistige Anbindung und Souveränität und möchten dazu beitragen, das kollektive Feld zu entspannen. Es sind Meditationen um den Gefühlsraum zu klären, den Denkraum zu erhellen, die eigene soziale Positionierung zu klären, die Gesundheit zu stärken, den Tod zu integrieren und kollektive dunkle Impulse zu heilen.

Je kan steeds kiezen welke meditatie je op dat moment aanspreekt en deze met je meenemen in je dagelijkse meditatiemomenten.
Ook tracht Thomas Mayer een geesteswetenschappelijke ordening van de corona crisis in een grotere context te plaatsen. 

De meditaties helpen mij enorm om mijn eigen midden te houden en het gevoel te hebben dat ik ' iets heilzaams doe voor de wereld' op mijn manier.
Ik belicht een meditatie die mij speciaal raakte, waarin hij uitlegt dat het in deze tijd niet meer voldoende is om twee of drie keer per dag een moment te mediteren, te bidden of zich te bezinnen, omdat de tijd hiertussen te lang is en negatieve invloeden in die tussenliggende tijd makkelijk bij ons binnen kunnen dringen. Hij raadt aan ieder uur een moment te nemen om je af te stemmen op het grotere geheel, een gebed te spreken of een bekrachtigende gedachte te mediteren en bij je zelf na te gaan of je verbonden bent met het goede.

Ik heb inmiddels een app gedownload (Beezone) die nu ieder uur via een mooi muziekje mij herinnert aan een moment van afstemming. 

Wat helpt jou in deze tijd?

Dit is de link naar de brochure: https://www.anthroposophische-meditation.de/fileadmin/media/Coronakrise/2021_03_Spirituelle_Notwehr_in_der_Corona-Krise_-_28_Meditationen.pdf
En dit is zijn website: https://www.anthroposophische-meditation.de/nederlands

Nieuwe heilige momenten

In het stadhuis was het mijn beurt om een paar eenvoudige huwelijken te sluiten. We doen dit bij toerbeurt en zien de echtparen van te voren niet; daarom heet het eenvoudig: het is goedkoper, er is geen toespraak en de ceremonie duurt maximaal een half uur.

Het ja-woord is een heilig moment.
Zonder dat ik dat woord in de mond neem, is mijn voorbereiding naar de officiële vragen erop gericht iets van dat -heilige- moment te ervaren. Daarover in een volgend blog.

Nadat ik had afgesloten met een gedicht liep ik met het trouwboekje naar het echtpaar om hen te feliciteren. Ik stond voor hen, aarzelde even om te beslissen hoe ik het deze keer zou doen: met mijn hand op m'n hart, een buiging, knikken... en toen stak ik mijn hand uit.
Er was een fractie van een aarzeling bij het echtpaar. Toen beantwoordden ze mijn handdruk, onwennig bijna, en we voelden dat het over een niet alledaags moment ging.
Dat benoemde ik ook.

Voelde het als een heilig moment?
Dat kon ik al reflecterend pas zodanig benoemen.

Bij het tweede echtpaar was ik met mezelf voorbereid en sprak hardop uit dat ze helemaal vrij waren om mijn handdruk te beantwoorden of niet. Ook zij schudden mijn hand.

Zo krijgt een bewust ingezette en welgemeende handdruk om een bijzonder moment te bekrachtigen, opnieuw de waarde die het toekomt.

Een nieuw heilig moment.