Joan Halifax is een Zen boeddhist met jarenlange ervaring in
hospices in de Verenigde Staten. Ze schrijft boeken en geeft lezingen en
retraites.
Een van haar boeken draagt
de titel: ‘ Als sterven dichtbij komt’, en ditzelfde boek is ook
verschenen als: ‘De laatste woorden
van liefde’.
In dit boek beschrijft ze
veel eigen ervaringen met stervende mensen en ieder hoofdstuk sluit ze af met
een meditatie.
Op liefdevolle toon
benoemt ze alle soorten reacties en emoties die mensen kunnen hebben, zonder
oordeel of afwijzing. Ze beoefent acceptatie tot de uiterste consequentie.
Veel raakt me in dit boek.
Wat ik met je wil delen is
haar wijze blik op reacties van mensen op het sterven en de dood, omdat deze reacties
herkenbaar zijn en ik zelf de neiging kan hebben sommige reacties te
veroordelen.
Iedere manier van omgaan
met de dood weet Joan Halifax positief te (kunnen) duiden, wat tot gevolg heeft
dat mijn gedachten hierover lichter voelen. Elke manier heeft namelijk ook een positieve
kant.
Er is, zegt ze, geen ‘
verkeerde’ manier van sterven en het is
mogelijk zelfs in de meest moeilijke omstandigheden met een gevoel van
bevrijding te sterven.
Angst voor de dood
Angst (voor pijn, de
behandeling, verlies van alles dat ons lief is) kan een enorm obstakel zijn,
maar ook een bondgenoot. Angst kan ons laten inzien wat werkelijk van belang is
en ons dwingen prioriteiten te stellen. Aandacht schenken aan angst kan de
vaste, benauwende greep van de angst veranderen in een open hand en hart. Door
de moed te hebben de angst in de ogen te zien, kan deze een poort openen
waardoor de dood werkelijk doorleefd wordt.
Ontkenning van de dood
We hebben de neiging om
het ontkennen van de dood als een ongezonde manier van omgaan met de situatie,
ja zelfs bijna als een ziekte te beschouwen. Maar als de dood dichtbij komt,
weten we gewoon niet wanneer het ook een positieve of helende functie kan
hebben.
Diep van binnen weten we
allemaal dat we zullen sterven. Als we door in de ontkenning te blijven de
geest van hoop en wijsheid willen wekken, moeten we dit zelf weten. Het kan in
sommige situaties een grote hulp zijn en vrede in ons leven brengen.
Verdriet over de dood
Verdriet over het verlies
van een leven kan immens en overweldigend zijn en voor de mensen om een
stervende heen moeilijk te dragen. Als we de stervende de mogelijkheid ontnemen
om zijn verdriet te uiten door veel te troosten of af te leiden, ontnemen we
hem ook een deel van zijn leven dat misschien nog niet aan bod is gekomen.
Zeker bij mensen die altijd optimistisch zijn kan het een groot geschenk zijn
bij hun verdriet te blijven zonder te troosten of iets te doen. Zo kan de
stervende zich openen voor een dieper
mededogen en kan verdriet de gids worden naar de dood.
Trotseren van de dood
Sommige mensen zijn vol
strijdlust en grijpen alles aan om hun leven te verlengen. Ze willen alles uit
het leven halen en zijn nog niet klaar met hun bijdrage aan de wereld. Dat kan
inspirerend zijn maar evengoed angstaanjagend. Als je de onontkoombaarheid van
de dood accepteert en alles uit het leven wil halen wat nog mogelijk is, kan je
bij wijzen van spreken werken tot je er dood bij neervalt, en daar geheel voor
gekozen hebben.
Acceptatie van de dood
Mensen die de dood
volledig accepteren en zich terugtrekken, kunnen soms door familie
‘teruggehaald’ worden en dan
teleurgesteld zijn omdat ze niet op hun eigen voorwaarden konden sterven. Sterven
en acceptatie van de dood vragen om een diep aandachtige geesteshouding en het
fundamentele vermogen om dat wat het moment brengt te omarmen, dus ook redding
uit de dood.
Bevrijding van de dood
Grote leraren zijn niet de
enigen die verlicht sterven.
Verzoening met de waarheid
van vergankelijkheid is een van de belangrijkste manieren om onze houding
tegenover sterven en de dood te transformeren. Wanneer we ons realiseren dat we
alles wat we koesteren ooit zullen verliezen, worden we minder bang voor de
dood.
Iemand die vrij is van
angst weet dat lijden, geboorte en dood niet bestaan op het diepste
realisatieniveau. Alle verschijningsvormen zijn voortdurend onderhevig aan
verandering, op een bepaalde manier zijn wij nooit geboren en zullen wij nooit
sterven. Wanneer wij onze ware natuur realiseren, kunnen we angst, ontkenning,
verdriet, opstandigheid en acceptatie achter ons laten en de stap naar ware
bevrijding zetten. Dat is de beoefening die kan leiden tot realisatie op het
moment van de dood.
Ziehier in een notendop
een schat aan wijsheid.
Mij helpt het om iedere
manier te accepteren, omdat het voor die persoon kennelijk iets oplevert. Het
hoeft niet jouw manier te zijn, maar als het oordeel er af gehaald kan worden,
is er veel ruimte voor gesprek, onderzoek en verwondering.
