De Japanse kunstenaar Yang Zhenzhong heeft aan allerlei mensen gevraagd om de zin 'Ik zal sterven' voor de camera uit te spreken, in hun moedertaal, en was nieuwsgierig naar de uitdrukking op hun gezicht als ze deze zin zouden uitspreken. De mensen maken je bewust van je eigen sterfelijkheid.
Dit is opgepakt door stichting Stroom, een kunstcentrum dat allerlei activiteiten aanbiedt.
Men heeft een Death Café georganiseerd om met elkaar in gesprek te komen over de dood.
Maximaal zes mensen kunnen zich aanmelden voor een bijeenkomst, waar ieder 10 minuten de ruimte krijgt om over de dood te praten, zonder onderbroken te worden. Her lijkt op het concept van de 'Inquiry' waarbij hier echter geen vraag werd gesteld, en nu zes getuigen waren, de gespreksleider meegerekend.
Op mijn verjaardag had Erik vrij en we hebben ons opgegeven met de gedachte iets buiten onze comfortzone te doen. Vrijdagochtend om 11 uur zaten we met een groep onbekenden om een tafel in het Atrium, 'plek waar iedereen aangifte doet van geboorte en overlijden', zo staat het mooi in de folder.
Tien minuten lang over de dood praten lijkt voor de één lang, voor de ander misschien kort; bij de meesten vielen er stiltes, het gevoel: dit is het wel wat ik te zeggen heb, waarna er toch weer andere of diepere gedachten bovenkwamen. Een mooi concept, want omdat je niet meteen bevraagd of onderbroken wordt, kun je meer bij jezelf blijven, je eigen beelden, gedachten, gevoelens.
Wat vond ik het fijn om een keer ongestoord over de dood te kunnen praten. Erover denken of de woorden uitspreken te midden van getuigen, is iets totaal anders. Het geeft wat je zegt meer bodem, hoe sterk gedachtekracht ook is. Je intieme binnenwereld woorden geven maakt dat je jezelf deelt en daarmee de wereld iets geeft van jezelf.
Het werd een mooie ronde, een ontmoeting ook. Nadat iedereen had gesproken gingen we, na een korte pauze, met elkaar in gesprek, voorzichtig. Over en weer werden vragen gesteld, ideeën aangereikt, verduidelijking gegeven, in een sfeer van zachtheid en ja, misschien wel troost.
Ik besef nu en voelde daar dat op zo'n intieme manier praten over de dood iets troostends heeft; uiteindelijk gaan we allemaal deze zee over, op ons eigen moment, angstig, opgelucht, reikhalzend, hoe dan ook, we gaan. En daarin zijn we allemaal gelijk, open voor het ongewisse, elkaar in de geest steunend omdat we mens zijn.
Ik nodig je uit het eens te proberen: zeg hardop: 'ik sterf dus ik ben' , misschien eerst tegen de spiegel, dan aan een ander mens, en vraag een ander dat ook te zeggen.
En kijk dan wat er ontstaat.
Ik vroeg aan man die uitleg gaf over de tentoonstelling of hij de zin zelf al had uitgesproken. Nee, dat had hij niet gedaan. Ik nodigde hem uit, en zie het zelf ook. En de sfeer veranderde tussen ons. Alsof er iets van ons af viel, tussen ons weg viel. En we elkaar kenden.
