Zo te kunnen sterven

Best intiem, wat ik ga schrijven.

Zoals de mensen die mij kennen, weten, houd ik me mijn hele leven al bezig met de dood.
De dood als een gegeven dat in ons leven thuishoort al was het alleen maar omdat het het enige is waar we zeker van zijn in ons leven: op een dag ga je dood.

Ik heb een cursus 'Omgaan met je eigen sterven' gegeven waarin één van de onderzoeken met jezelf is: de manier waarop jij zou willen sterven, ongeacht of dit daadwerkelijk zo kan plaatsvinden, maar om je bewust te worden van je beelden hierover en dat er misschien meer keuzes mogelijk zijn dan je denkt.

Vorige maand waren mijn lief en ik een week op retraite voor (echt)paren om met elkaar verdieping te zoeken. Anders gezegd: een APK voor je relatie.
Het vond plaats in Drenthe, aan de rand van een prachtig natuurgebied.


Er is veel te vertellen hierover, maar ik wil me richten op één ervaring die voor mij een  nieuw licht wierp op het sterven.

Op de laatste dag werden we uitgenodigd in een oefening dicht tegen elkaar aan te gaan liggen, op onze zij, terwijl we elkaar aankeken. En we hoefden alleen maar te zeggen wat er op dat moment in onszelf omging, voelbaar was, of het nu ons lijf was dat we voelden of een gedachte die langskwam, of een emotie die opkwam, zonder oordeel, zonder reactie of commentaar op de ander. Stil zijn mocht ook, niets forceren, niets bedenken, gewoon zijn en delen als er iets in dat moment te delen was. Met je partner als getuige, die hetzelfde deed: vertellen wat er op dat moment was.
Het was niet de bedoeling hierover in gesprek te gaan.

Deze oefening wordt 'linken' genoemd, en kan ruimte geven aan jezelf omdat je alles mag benoemen, hoe klein of onbelangrijk ook, of juist groot, en daar dan helemaal in de stilte mee kunnen zijn.
Er was een tijdslimiet, die steun gaf, het duurde niet de hele ochtend, maar ook zeker niet 10 minuten. En daar zit de kracht van deze oefening, je blijft bij elkaar ook als je denkt dat het klaar is, of als je het saai vindt, of lastig, of ongemakkelijk, of heerlijk, tijd is tijd en dat is de afspraak.
En na verloop van tijd ervoer ik de schoonheid van deze ontmoeting, in het moment met alles wat er dan is.
Dat allemaal in mij mogen erkennen en benoemen.
In een sfeer van acceptatie en rust.
En ik realiseerde me: "Zo kunnen sterven, te kunnen overgaan, terwijl je helemaal in het moment bent, in het volste vertrouwen, wat zou dat mooi zijn".  Ook dit benoemde ik als onderdeel van de oefening.
Hoe mooi zou het zijn als we dit kunnen oefenen met elkaar, in schoonheid sterven, schoon in de dubbele betekenis.

Onze Vader Onze Moeder

Twee jaar lang al volg ik een meditatiecursus, waarbij we ons af en toe een weekend lang onderdompelen in antroposofische meditatie.
Ik heb er al eens over geschreven, toen we een weekend met het thema 'Gestorvenen' hadden.
Dit keer was het thema het 'Onze Vader', nu niet direct een thema dat bij mij bovenaan mijn lijstje staat, maar ook weer niet zo besmet dat ik veel weerstand voelde. Door de kwaliteit van de andere weekenden ging ik dit keer ook.

En er ging een wereld voor me open.
Wat een diepgang en kracht heeft dit door de geschiedenis beladen geworden gebed in zich.
Het kosmische verbonden met het aardse.
Op vele manieren hebben we hierop gemediteerd, met onze chakra's, met onze aura lagen, bewegend, buiten in de natuur, op een innerlijk probleem gericht.
Veel handvatten heb ik meegekregen om met dit gebed te 'werken'.
Ik heb zelf gelukkig niet zo'n last van het woord Vader, omdat het voor mij veel meer om de oorsprong gaat en dat voor mij ook voelbaar is.
In het weekend sprak ik een vrouw die het oorspronkelijke gebed (Abwoen) in het Aramees uit het hoofd heeft geleerd, juist door de oorsprong ervan. We spraken over de oer betekenis van de symbolen ervan.
Jezus heeft het volgens mij ook over 'Vader, Moeder' gehad. (In het boek van Claire Heartsong wordt dat ook consequent aangegeven.) Dus innerlijk zeg ik er vaak 'Moeder' achteraan.
.

Thuisgekomen heb ik het Onze Moedergebed van Valentin Tomberg erbij gepakt en meegenomen in de meditatie.
En tot mijn verrassing voelde dat anders: waar het Onze Vader vanuit de kosmos in ons aardse lichaam werkt, werkt het Onze Moedergebed vanuit de aarde omhoog door ons heen.

Omdat dit gebed veel minder bekend is, deel ik het hier.
Ik ben bezig er een lied van te maken.

Het  “Onze Moeder”  gebed

Onze Moeder, Gij die zijt in het hart van het aardse rijk,

Moge de heiligheid van Uw naam op nieuw in onze herinnering schijnen.

Moge de ademtocht van Uw ontwakend koninkrijk

de harten warmen van allen die thuisloos rond wandelen.

Moge de opstanding van Uw wil eeuwige trouw vernieuwen

(ook) tot in de diepten van de fysieke substantie.

Ontvang deze dag de levende herinnering aan U vanuit mensenharten,

die U vragen om vergeving , omdat wij Uw naam vergeten waren,

en die bereid zijn te strijden tegen de verzoeking,

die U in het hart van de aarde heeft doen terugtrekken.

Dat door de Daad van de Zoon de onmetelijke pijn van de vader wordt gestild

door de verlossing van al het zijnde uit de tragedie van Uw terugtrekking.

                     

Want van U is het thuisland

en het al-erbarmen

voor alles en iedereen in de cirkel van het Al.

AMEN

Valentin Tomberg

 

Student creëert eigen overgangsritueel

Onlangs is mijn zoon afgestudeerd, met vlag en wimpel, en hij heeft het voluit gevierd.
Een baan heeft hij ook al, per 1 december heeft hij geregeld en niet eerder want ervoor had hij nog het een en ander te doen, af te ronden. Zo is hij nu nog voorzitter van de lustrumcommissie van de studievereniging, waar in november het 100 jarig bestaan van wordt gevierd. Meteen een mooi afscheid voor hem, deze laatste klus in studentenland.
En wetende dat er vanaf december een ander leven voor hem zal starten, heeft hij de fiets gepakt en is vanaf zijn huis in Rotterdam afgezakt naar het zuiden, door weer en wind, tentje achterop, en kilometers maken.
Hij hield ons op de hoogte via de app, soms haalde hij de volgende grote stad, soms niet, en moest hij een camping zoeken in de kou, dat zal niet alleen maar leuk zijn geweest.
Afgelopen week kwam er een app met een foto van de kathedraal van Chartres. En wie mij kent, weet dat ik dat heel leuk vind! Hij is op mijn verzoek in 'mijn hotel' gaan overnachten, groeten met de vrouw van de receptie werden over en weer uitgewisseld, en er was een celloconcert in de kathedraal, de bofferd.
Aanstaande woensdag ga ik hem tegemoet, in Laon ontmoeten we elkaar. we gaan twee dagen samen zijn reis afsluiten en rijden dan terug.
Zonder het deze woorden te geven, heeft hij zijn eigen overgangsritueel gecreëerd: afscheid van zijn  studentenleven, nu in de transitie van het één naar het ander, en straks de nieuwe stap in de maatschappij. Chapeau!

Heilige grond

Laatst werd ik weer geïnterviewd voor Den Haag Centraal, nu voor de achterpagina. De vraag werd gesteld wat een goeie meditatieve plek is in Den Haag, waarop ik meteen antwoordde dat dat de vloedlijn is, waar veel prana, levensenergie is.
Op deze strook tussen land en zee, dan weer zee, dan weer land, gebeuren bijzondere dingen en spoelt er van alles aan. Laatst zagen we een zeehond die even kwam uitrusten. We vinden en ervaren er mooie dingen.
Het is tevens de plek waar ik mijn labyrinten maak die mensen komen lopen.
Deze plek werd laatst door een vrouw die bij mij een labyrint had gelopen, heilige grond genoemd. Dat raakte me want zo voelt het ook.
Met elkaar betreedt je een ruimte met een andere sfeer, een heilige ruimte waar voor jou mag gebeuren wat op dat moment kloppend, nodig, wenselijk is. En omdat iedereen met veel toewijding aan het lopen begint, wordt het labyrint gewijde ruimte, heilige grond.
Innerlijk vinden bij de mensen regelmatig grote veranderingen plaats, inzichten worden ontvangen, antwoorden van binnen gehoord en besluiten genomen.

Den Haag heeft meer Heilige grond erbij gekregen, in de zin van twee labyrinten in Kortenbos en de Paleistuin. Deze laatste plek wordt op woensdag 20 juni officieel geopend. Kun je een heilige ruimte officieel openen? Is het er dan ineens?
Heilige grond wordt het door aandacht en toewijding, groeiend met de jaren.
Heilig betekent heel, een plek die heel maakt, waar je jezelf als heel kunt beleven.

Tot slot: iedere plek die je met aandacht betreedt, iedere ontmoeting waar echt aandacht is, wordt helend, heilig. Alleen al het besef daarvan geeft de wereld een andere kleur.

Een nieuwe cd Sisterhood

Ze is er: de nieuwe cd met vrouwenliederen voor vrouwencirkels, Rode tenten en andere plekken waar vrouwen samenkomen en willen zingen of luisteren naar muziek die past.
Er kwamen twee bewegingen samen: de eerste was dat ik vorig jaar op Lorelei de vraag kreeg of ik een nieuw Lorelei-lied wilde maken voor komend jaar. De tweede was dat een vriendin mij vroeg of ik wel eens had gedacht aan een cd met vrouwenliederen voor cirkels met vrouwen. Dat was net het duwtje om dit op te pakken.

Ik zocht en vond twee vrouwen die mee wilden zingen/spelen: Marianne van Asperen en Nannie van der Plaats. Het werd een spannend en creatief proces, met enige tijdsdruk omdat ik de cd graag wilde meenemen naar het Loreleifestival. Ik had een lijst gemaakt met liederen die ik mooi vond, met enkele verzoekjes en met eigen nummers, en we zijn met z'n drieën aan de slag gegaan: oefenen, overleggen hoe en wat, en vooral zingen waar we alle drie van genoten.
Voor een aantal liederen was meer volume gewenst dus heb ik nog een paar vrouwen erbij gevraagd: Conny van Leeuwen, Jeanne Lendfers en Frédérique Buijs, die de tweede opnamedag kwamen meezingen.
De opnames vonden bij mij thuis plaats door Taco Fens, die mijn vorige cd's ook heeft opgenomen.
Immer opgewekt zet hij alles klaar, test het, neemt op, en dan nog eens, en geeft bescheiden maar duidelijk muzikale adviezen.
En ja, de uitvoering is ongekunsteld, hetgeen betekent dat er soms een stem kraakt, een tweede stem net even uitschiet waardoor je na een dissonant weer bij de harmonie komt, een gitaarakkoord even anders gaat. Dus geen gelikte sound, maar levensecht alsof je erbij bent.
De teksten van de liederen staan in het boekje en op mijn website.
Nashid Hendriks heeft, net als mijn eerder cd's, ook dit hoesje, het boekje en de cd weer op mooie wijze ontworpen. Het geheel heeft een Rode tent uitstraling, vrouwelijk, warm en feestelijk.
En nu is ze er, iets wat ik vorig jaar nog niet wist en wat niet op mijn lijstje stond.
Wat kan het leven mooi en anders lopen dan je bedenkt.

Aanstaande maandag ga ik het Lorelei-lied introduceren op het festival.
Van donderdag tot en met zondag ben ik er en gaan we een aantal liederen zingen die erop staan: onder andere een tweede korte Lorelei-mantra, een Maria lied (Nederlandse tekst gemaakt op Duitse canon voor de  Chartres reis) en Blessed-be. En vast nog meer.
Ik ben benieuwd wat jij ervan vindt.

Het spotwezen

Afgelopen jaar heb ik een jaartraining 'Karma en biografie' gevolgd bij Jaap vd Weg en Monnie Paashuis. Een interessant jaar was het, waarin ik veel inzichten, oefeningen en nieuwe manieren van kijken aangereikt heb gekregen.
Voor de afsluitende bijeenkomst werd ons gevraagd een presentatie te houden over je onvrije thema's en er één uit te lichten aan de hand van onderwerpen die behandeld waren.
Eén van mijn thema's is ruimte innemen, en ik schetste situaties waarin ik mezelf liet zien en was uitgelachen. Dat heeft me terughoudend gemaakt en alert, en daarin heb ik veel kunnen oefenen, nog steeds, elke dag weer.
Na de presentatie vroeg Jaap of ik weleens had gehoord van het spotwezen, een wezen dat door mensen heen werkt, en vaak te vinden is in de media, de journalistiek, zich onder meer uitend in cynisme.
Dat was een eye-opener voor mij, het spotwezen, dat mensen dus wil weghouden van het goede dat de wereld nodig heeft. Je oprecht uitspreken en dan vervolgens mensen om je heen hebben die daar de spot mee drijven, dat levert schaamte, boosheid, verontwaardiging op, allemaal reacties  die gericht zijn op de andere mensen. Reacties die je weghouden van je directe pijn vanwege het niet gehoord worden. In het ergste geval neem je de spot over, ga je de anderen geloven en raak je weg van jouw oprechtheid. We zien en horen het om ons heen, grapjes die anderen naar beneden halen, twijfel over iemand goede intenties, praten in onmogelijkheden.
Ik realiseerde me dat ik me  nu kan verhouden tot een (groot) wezen en me daar bewust van kan zijn. Dat maakt het minder persoonlijk, en brengt me een ander soort alertheid voor de krachten om ons heen. Ik heb er al mee geoefend, het wordt een kwestie van alert zijn, herkennen en er niet op reageren.
Mij brengt het ruimte.

Ode aan het naaktstrand

Ik heb het geluk dat ik naar een stuk strand ga waar iedereen kan lopen zoals hij of zij wil: bloot, met broekje, bedekt, al is het percentage bloot het grootst.
Alle soorten en maten zie je: groot, klein, dik, dun, veel vet, mager, gespierd, rond, jong, oud.
En als ik dan de mensen uit zee ziet komen op een warme zomerse dag, dan zie ik mens, en niet in de eerste plaats man of vrouw of anders, nee, ik zie een mens, onverhuld, niets te verbergen.

De oude mensen ontroeren me vooral. In tegenstelling tot andere stukken strand is het niet makkelijk hier te komen, het kan alleen met de fiets of lopend, de heuvel op. Ze hebben dus meer moeite moeten doen dan ik om er te komen. en dat is het ze kennelijk waard.

Wat me deze zomer overkwam is typerend voor dit stuk strand: lopend naar zee, passeerde ik een vrouw die net uit zee naar haar handdoek liep, vijf meter van mijn plek vandaan, ik zei: "lekker he dat weer?" en we bleken elkaar te kennen.
Even later stond ik, na zee, even te drogen, keerde me om naar de zon, en zag een collega die mijn naam riep, drie meter van me vandaag lag ze, die er ook al een tijd was.
Juist omdat we naakt zijn, houden we afstand en gluren we niet rond en storen we anderen niet. Er is respect voor elkaars ruimte.
En natuurlijk zijn er ook hier tattoo's en piercings maar ook dat wordt gelaten en krijgt geen extra aandacht.

Laatst zag ik een blote vrouw langs de vloedlijn lopen met een man gekleed in motoroutfit met een helm in zijn hand, kennelijk hadden ze met elkaar afgesproken en liepen naar haar plek.
En ik realiseerde me dat zo'n beeld als gewoon beeld zonder bijgedachten te hoeven krijgen, nergens anders mogelijk is dan op een naakstrand, op alle andere plekken zou het meteen seksuele betekenis hebben.

Tot slot is er op dit stuk strand meer respect voor de natuur. Na een stranddag is dit stuk veel schoner dan de geklede stranden.

Een plek voor de wanhoop

Er is een plek voor de wanhoop, evengoed als er een plek is voor de hoop, het verdriet, de onmacht, de leegte, de vreugde, de boosheid, de  verwondering, het vertrouwen.

Voor alles is een plek.

Ik zag dit als beeld in een opstelling waarin ik was neergezet als representant voor de plek waar de wanhoop thuishoort.

Er was een enorme kring van velden, ieder met een eigen emotie, energie, betekenis en bedoeling, allemaal dienend aan het licht waaromheen we ons bevonden.

Ik voelde me –als plek, als veld- neutraal, had overzicht, was wijs en wist dat ik een functie had, want zonder het ene kan het andere niet bestaan.

Zonder wanhoop geen hoop, zonder verdriet geen vreugde.

Afgelopen zaterdag volgde ik een dag genaamd ‘systemic rituals’, waarin ditzelfde werd benoemd: we vergeten vaak dat bijvoorbeeld boosheid of verdriet een plek is die we innemen. En dat we zelf kunnen schuiven met die plekken.

Voor anderen staan en dan iets verschuiven is vaak gemakkelijker dan voor jezelf.

Maar we kunnen blijven oefenen.

Waar we ook staan op dit moment, laten we de plek waar we nu verkiezen te zijn, eren en weten dat we altijd de keus hebben naar een andere plek te bewegen.

En als je het gevoel hebt dat het je zelf niet lukt, zoek dan een goeie opsteller, en oefen eens een dagje met plekken en het schuiven daarin.

Mijn ontdekking vond plaats bij een jaargroep rond opstellingen, begeleid door Annemieke vd Mooren van www.kruispunten.nl

De dag-workshop werd gegeven door Daan van Kampenhout.  

Waar nog zoveel meer over te vertellen is, maar dat kun je het beste zelf beleven.

In Den Haag, mijn woonplaats, zitten overigens ook een aantal goeie opstellers.

Onverwachte parels rond een nieuw labyrint in Den Haag

Afgelopen maand is in wijkpark Kortenbos in Den Haag, achter het Westeinde, een permanent Chartres labyrint aangelegd.Het hoveniersbedrijf uit Lage Vuursche had eerder een labyrint naar Chartres model aangelegd in Hilversum bij Casella (een religieuze leefgemeenschap). Dat labyrint bestaat vooral uit stenen, terwijl bij dit labyrint in Den Haag de paden uit gras bestaan, zodat je het op blote voeten kunt lopen.
Regelmatig ging ik langs om te zien hoe het groeide en een enthousiaste buurman uit de flat maakte iedere dag drie foto's zodat de groei goed te volgen was.
De twee werknemers vonden het een mooie klus, we spraken over de betekenis van het labyrint, en als ze een nieuwe laag aanbrachten bij de aanleg, volgden ze de paden. Ook werden ze steeds nieuwsgieriger naar het labyrint.
Toen het na twee weken af was, werd besloten de hekken te laten staan zodat het nog niet belopen zou worden en het gras kon wortelen. Wel moest er gesproeid worden, en dit werd geregeld door de contactpersoon van de gemeente.
Waar het misging, weet ik niet, maar na  twee dagen (vrijdagmiddag 15.30 uur) kreeg ik bericht dat er niet gesproeid was en dat de (droge) graszoden al gingen omkrullen. Bij navraag bleek dat er geen mensen van de gemeente meer bereikt konden worden om dit voor het weekend te doen.
's Avonds ben ik er met mijn man naartoe gegaan, met emmers, gieter en een slang. Die laatste was te kort en er was geen aansluitpunt in de buurt. We hebben gesjouwd van de Dunea pomp naar het labyrint met gieter en emmers (50 m) zodat het droge gras dat er niet fijn uitzag een beetje natter werd. Maar zo'n groot oppervlak (15 m doorsnee) is lastig met wat emmers water goed nat te krijgen.
Een flatbewoner die ik ken, had een tante, we deden voorbereidend werk om eventueel de volgende dag met een hele lange slang via haar huis over het balkon het labyrint te bereiken.
Een andere bewoner tipte om de brandweer te benaderen.
Zo zaten we vrijdagavond laat bij de brandweer ons verhaal te doen en zag ik een keer een kazerne van binnen. (De brandweerpakken liggen klaar om in te stappen, met schoenen en al)
Ik kon de volgende ochtend bellen en dan zou ik horen of ze het wilden doen. Dat werd een ja.
Om 10 uur kwamen zes brandweermannen het terrein op om een goeie toegangsweg te vinden. Met een 90 meter lange slang lukte het uiteindelijk om het labyrint het zeer nodige water te geven.
Wat een opluchting om die eerste stralen te zien en wat waardeer je water weer als het er even niet is.
Zo werd het labyrint 'gered' door de brandweer.
Intussen vertelde ik over het labyrint en waar het voor diende.
En toen vertelde één van de mannen dat hij laatst het programma van Dimitri Verhulst had gezien waar Chartres in voorkwam, hij herkende het patroon. Na het sproeien moest het gras weer wat aangestampt worden, waar de brandweermannen mee hielpen, en deze man liep het hele labyrint naar het centrum ('Gaan jullie maar alvast, ik kom straks', zei hij tegen zijn collega's). Na afloop zei hij dat hij er eens wat over ging lezen. En toen ik aan een collega van hem vertelde dat dit patroon in een kathedraal in Frankrijk ligt, vertelde deze man dat die kathedralen vaak op oude Keltische heiligdommen werden gebouwd.
Spiritualiteit verschijnt op vele plekken in vele vormen.

Meditatie met overledenen

Ik heb me de laatste 1,5 jaar verdiept in en verbonden met een bijzondere vorm van meditatie: antroposofische meditatie.

Hierbij word je niet alleen stil van binnen, maar richt je je vervolgens op een zin, spreuk, gevoel, beeld of idee.

In dit kader volg ik een paar keer per jaar een weekendcursus, dat gegeven wordt door een Duits echtpaar Agnes Hardorp en Thomas Mayer,steeds met een ander thema.

Het laatste weekend was het thema ‘de overledenen’.

We kregen vele manieren aangereikt om over, rond en met overledenen te mediteren.

Geen channelings, geen mediumschap, gewoon zelf contact maken door je open te stellen voor de geestelijke wereld.

Het was een weldaad: met een groep van ruim 40 mensen, waarvan een derde man, mediteerden we op een manier die volgens mij uniek is. Soms was er ontroering of verdriet, maar geen spoor van drama of verheven gedoe als iemand iets deelde over zijn of haar ervaring.

Er waren natuurlijk mensen die heftige ervaringen hadden met overledenen, zoals zelfmoord, en deze mensen nodigde de trainer uit voor een persoonlijk gesprek om naar te kijken, dag en nacht was hij daarvoor beschikbaar, wat een commitment.

De kracht van mediteren met een groep is voelbaar en kan dieper werken dan een meditatie alleen, hoewel ik me bij dit laatste ook heel fijn voel.

Op de tweede dag hebben we als groep ons afgestemd op een man die tijdens de cursus was overleden en wiens dochter er was om de cursus voor haar vader af te maken.

We deelden met elkaar enkele herinneringen over hoe we hem ervaren hadden, en nodigden hem toen uit in onze meditatie. We openden ons voor contact en het was lange tijd stil, intens stil.

Na afloop deelden enkele mensen wat ze ervaren hadden, en het mooie was dat er een gemeenschappelijk beeld ontstond dat door de dochter werd bevestigd. Als afsluiting ontstond spontaan het idee om de naam van deze man te zingen. Het was alsof hij zich liet wiegen door onze klanken.

Zo wil ik mediteren, zonder grenzen, in verbinding met de geestelijke wereld en toch op de aarde, elkaar inspirerend en voedend.