De heiligheid van het sterven

Er is veel te doen geweest over de documentaire van en over de Levenseinde kliniek, waarin drie mensen zijn gevolgd bij wie euthanasie heeft plaatsgevonden.

Bij het zien van de documentaire, open en gedurfd gemaakt, bleef ik met een onbestemd gevoel achter, dat mij dagen bezighield.

Ik ben geen fel voor- of tegenstander maar wil op iets anders wijzen.

Drie zaken worden volgens mij niet belicht die voor mij het gesprek hierover en de hele discussie over euthanasie breder zouden maken.

Als eerste: ik bespeur bij de mensen die euthanasie verzoeken nogal eens een houding van ‘recht hebben op’, en verbaas me hier hogelijk over.

Dat gevoel kreeg ik ook bij de dame op hoge leeftijd.

Als je echt niet verder wilt, het leven voor jou ‘klaar’ is, waarom stop je niet zelf met eten en drinken? Waarom moet een ander dat voor jou regelen?

Je kunt je huisarts van je voornemen op de hoogte brengen en vragen om je met het langzame afbouwen te begeleiden. Dan neem je verantwoordelijkheid voor je eigen leven.

In een  gesprek naar aanleiding van de uitzending begreep ik pas echt wat mij zo raakte aan de openlijke film opname en uitzending van het overgaan van de vrouw met dementie.

Het feit dat heel Nederland mee kon kijken naar een uitgevoerde euthanasie totdat de vrouw dood was, was gewoon onethisch, een doorgeslagen reality tv waar de artsen beter over na hadden kunnen denken.

Wat ik me realiseerde is dat er een beeld geschapen is van overlijden dat geen recht doet aan de heiligheid van dat moment en daarmee aan de persoon. Ik schrijf bewust: heiligheid.

Als je ooit een geboorte hebt mogen meemaken heb je de sfeer kunnen ervaren die je ook ervaart bij het moment van overlijden. Tijdens de geboorte komt er een mens aarde, door de dood vertrekt er een mens van de aarde.  Als je je voor deze sfeer opent worden het gewijde gebeurtenissen, inwijdingen, en is het een eer hier bij te mogen zijn, dit te mogen dienen. Een arts weet dit heel goed, zou dat heel goed moeten weten. Het overgaan van deze vrouw is van alle heiligheid en schoonheid ontdaan en kwam op mij gewelddadig over.

We zouden families die dat niet kunnen inschatten, moeten beschermen tegen dit openbaar mee laten kijken naar het meest intieme moment in hun leven. De keus om bij deze momenten een camera te laten draaien ligt bij de arts. De keus om dit uit te zenden ligt bij de programmamakers. Beide keuzes vind ik zorgwekkend.

Dat brengt me op het derde punt: wat ik mis in het gesprek zijn de beelden, ideeën en gedachten die men heeft over wat er na het sterven is. Niet als een geloof, overtuiging of waarheid maar als mogelijkheden om met open blik te onderzoeken of en wat er na het overgaan gebeurt.

We hebben het nog altijd over het mysterie van leven en dood, zaken die groter zijn dan mensen kunnen bevatten.

Op de rand van droom en dag

Ik was op een ster
te midden van andere sterren.
Er was een ontmoeting
waar ik sprak.

Daar nog even blijven
de dag uitstellen,
de leegte,
de volheid van de leegte
verlengen
voor ik het leven instap.

Verwijlen
als de kabbelende golfslag op het strand,
het leven in,
terug de droomwereld in,
verwijlen op de rand
van nacht en dag
en langzaam ontwaken

welkom dag!

Deze tekst onderweg een lied te worden....

Filosofie van de vrijheid

Wat is dat toch, dat een boek me zo trekt terwijl ik er niet veel van begrijp en ik meteen ja zeg op een jaarcursus rond dat boek, het belangrijkste boek van Steiner, volgens diens eigen zeggen.

Toen ik na de middelbare school ging studeren in Leiden, voedde ik daarmee vooral mijn wetenschappelijk, intellectuele denken. Toen de kinderen kwamen ben ik in de tegenpool gedoken: aura healen, readen, emotioneel lichaamswerk, reiki, voelen, ervaren, beleven.

Een jaar geleden heeft zich een volgende stap aangediend: deze twee werelden integreren op een wijze die klopt, voelen en het hoofd erbij betrekken, het denken. Niet zozeer al die gedachten, maar het denken als autonoom orgaan, als spier zou je ook kunnen zeggen.

Steiner kwam vorige zomer wederom op mijn pad (niets gebeurt zomaar), en heeft me al veel gebracht. Ik sta versteld van de hoeveelheid boeken die ik inmiddels van hem heb gelezen. De verbinding met hem was zo sterk dat ik droomde dat hij een stukje met me opliep, me een paar adviezen gaf, en toen een huis inging terwijl ik verder liep.

Filosofie van de vrijheid dus, met als grondvraag: is de mens een vrij denkend wezen of is het denken bepaald door de natuur?

En hoe kunnen we dat onderzoeken?

Nieuwsgierig geworden door een gesprek met een vrouw, die me zonder na te hoeven denken zei dat filosofie van de vrijheid voor haar hèt boek was dat als leidraad in haar leven diende, gaf ik me op voor een jaarcursus die, hoe toevallig, in de maanden daarop via internet mij onder ogen kwam.

Jac Hielema, die van dit boek zijn werk heeft gemaakt vertelde mij dat het boek antwoord geeft op de vragen die ik heb, en ik blíjf vragen stellen.

Interessant weetje is ook dat volgens hem de theorie U is gebaseerd op dit werk van Steiner.

Afgelopen jaar zijn we 1 keer per maand bij elkaar gekomen, en het einde van deze jaarcyclus is in zicht. Maar je kunt makkelijk weer opnieuw instappen, want je neemt jezelf mee vanaf het punt waar je bent, en het boek is een hulp op een levensreis.

We onderzochten ons denken, niet zozeer onze gedachten maar meer ons zuivere denken, stapsgewijs, met behulp van oefeningen, door vragen en door delen.

We belandden bij ons vaste punt, ons eeuwige stuk in onszelf, van waaruit we schouwen en scheppen. En iedere deelnemer liep en loopt zijn/haar eigen weg.

Het is een mooie reis. Dankbaar ben ik dat dit op mijn pad is gekomen.

En voor even was de pijn weg....

In het Couveehuis geef ik iedere maandagmiddag mantrazang: ik zoek mantra’s en liederen die ik mooi vind, soms zingen we ook mantra's die ik zelf heb gemaakt, en we maken er met elkaar een mooie anderhalf uur van. Inmiddels kennen de vrouwen elkaar en ontstaan er vriendschappen. De medewerkster aan de balie beneden zegt me al vaker dat het haar opvalt dat de mensen altijd zo blij de trap afkomen na afloop. Wat is de magie daarvan? De muziek? De verbindingen? Het letterlijk laten stromen van je eigen energie van binnen doordat je gaat zingen?

De teksten van Thich Nhat Han hebben een bijzondere energie en de melodieën die op zijn teksten zijn gemaakt zijn van een indringende schoonheid. Laatst zongen we “ The island within myself”, één van mijn lievelingsliederen die mijn man en ik vaak zingen, over thuiskomen bij jezelf.

Tijdens het zingen had ik de vrouwen uitgenodigd ook eens stil te zijn en de tekst op hen in te laten werken terwijl deze door anderen gezongen werd. Na afloop van het lied waren we stil, zoals altijd, en één van de vrouwen veegde haar tranen weg en deelde dat ze altijd pijn heeft (ze loopt met een kruk), en nu tijdens het lied geen pijn had gevoeld. Ze was diep ontroerd dat ze dit ervaren had, en wij met haar.