Opbaren met graszoden, een pleidooi

Heb je weleens gehoord van opbaren met graszoden? 
Het is een vredige, ecologische en energetisch schone manier van koelen waarbij de ziel van de overledenen geholpen wordt rustig het lichaam te verlaten. 
In Zwitserland kent men dit gebruik nog. 
Er komt geen koelplaat aan te pas.

Hoe werkt het en waarom zou je opbaren met graszoden?
Wat er gebeurt is dat er graszoden op theebladen of bakblikken onder het bed, de baar of de kist/mand worden geplaatst. Twee of driemaal per dag worden deze graszoden rijkelijk besproeid met water waarin kwartsdruppels en rozemarijn badmelk zijn opgelost. De combinatie van deze elementen zorgt voor het aangaan van processen die het sterfproces ondersteunen. Gras, rozemarijn en silicea (oplossing van fijngemalen bergkristal) hebben een sterke verbinding met het licht.

Gras werkt verkoelend. Het onttrekt warmte aan de omgeving omdat gras warmte nodig heeft, waardoor de ruimte koeler wordt. Bovendien verdampt het water dat op het gras gespoten wordt, waardoor de lucht koel wordt. Zo wordt samen met de lucht ook het lichaam gekoeld.

Door dit gebruik komen drie elementen in de ruimte: aarde, water en lucht. Het vierde element, het vuur, komt van de kaarsen die branden.

Zo is de overledene omgeven en ondersteund door de vier elementen.

Mocht je het spannend vinden om hierop te vertrouwen, dan kun je altijd koelelementen (in zachte washandjes of doeken gewikkeld) rond het lichaam leggen, met name bij het hoofd.

Voor wie is het geschikt?
Deze zachte manier van opbaren is passend wanneer je:

-          gevoelig bent voor elektriciteit en straling

-          je verbonden voelt met de natuur

-          weet, gelooft of hoopt dat het leven niet ophoudt na de dood

-          je andere (onzichtbare) lichamen rustig de tijd wil geven zich ongestoord los te maken

-         de dagen tussen overlijden en uitvaart belangrijk vindt

De eerste drie dagen zijn met name van belang (zie mijn blog over waken bij overledenen).
Na drie of vier dagen kan de mand/kist gesloten worden.

De angst voor afbraak van het lichaam, voor onaangename geuren is zo groot dat er automatisch wordt gekozen voor een koelplaat. Want anders…..en dan komen er nare verhalen over stank en verval. Eigenlijk is dit de angst voor de dood. We zijn totaal niet meer gewend een dood lichaam te zien en met het dode lichaam toe te groeien naar de uitvaart.

Tips:
Ramen gesloten houden.
Bakje met koffiedik neerzetten tegen onaangename geuren.
Losse bloemen zonder water neerleggen die het sterfproces ondersteunen.
En mocht je toch kiezen voor een elektrische koelplaat, zet dan gewoon het geluid uit, haal de stekker eruit als je bij de overledene bent.

Meditaties voor in deze tijd

Sommigen van jullie spreek ik, de meeste echter niet, dus ik heb geen idee hoe jullie in deze tijd omgaan met wat er op ons pad komt.

Het is inmiddels een jaar geleden dat er officieel een pandemie werd uitgeroepen. Aanvankelijk dachten de meesten van ons dat we er eensgezind snel doorheen zouden komen. Het afgelopen jaar heeft ons inmiddels anders geleerd, en niemand weet hoelang dit nog gaat duren.

Ik heb makkelijk praten, in mijn fijne huis vlakbij het strand, met een partner, kinderen en vrienden die ik regelmatig zie, en met wie we in een soepelheid omgaan. Noem het mijn bubbel. Dat wil niet zeggen dat ik niemand spreek. Ik ken mensen die in huis blijven uit angst voor besmetting tot mensen die iedere week naar het museumplein gaan om hun grens te tonen, en de meeste mensen bewegen zich daar ergens tussenin. En ik zie en hoor wat de langdurige maatregelen voor gevolgen hebben. Inmiddels lijkt het middel vele malen erger dan de kwaal. Dan voel ik boosheid, machteloosheid, frustratie, verdriet en bespeur ik bij mezelf een neiging tot neerslachtigheid. Ik weet dat dat allemaal niets helpt.

Twee en een half jaar lang heb ik een meditatie cursus gevolgd bij Thomas Mayer, een Zwitserse meditatie leraar die zich met hart en ziel inzet voor een verbinding met onszelf, met elkaar, met de natuur, met de elementenwezens en vooral met de geestelijke wereld.
Kortgeleden heeft hij een brochure samengesteld met 28 meditaties voor deze tijd, als antwoord op de grote spirituele uitdagingen waarmee we ons geconfronteerd zien.  Ik citeer:

Diese Meditationen stärken – wenn man sie macht - die geistige Anbindung und Souveränität und möchten dazu beitragen, das kollektive Feld zu entspannen. Es sind Meditationen um den Gefühlsraum zu klären, den Denkraum zu erhellen, die eigene soziale Positionierung zu klären, die Gesundheit zu stärken, den Tod zu integrieren und kollektive dunkle Impulse zu heilen.

Je kan steeds kiezen welke meditatie je op dat moment aanspreekt en deze met je meenemen in je dagelijkse meditatiemomenten.
Ook tracht Thomas Mayer een geesteswetenschappelijke ordening van de corona crisis in een grotere context te plaatsen. 

De meditaties helpen mij enorm om mijn eigen midden te houden en het gevoel te hebben dat ik ' iets heilzaams doe voor de wereld' op mijn manier.
Ik belicht een meditatie die mij speciaal raakte, waarin hij uitlegt dat het in deze tijd niet meer voldoende is om twee of drie keer per dag een moment te mediteren, te bidden of zich te bezinnen, omdat de tijd hiertussen te lang is en negatieve invloeden in die tussenliggende tijd makkelijk bij ons binnen kunnen dringen. Hij raadt aan ieder uur een moment te nemen om je af te stemmen op het grotere geheel, een gebed te spreken of een bekrachtigende gedachte te mediteren en bij je zelf na te gaan of je verbonden bent met het goede.

Ik heb inmiddels een app gedownload (Beezone) die nu ieder uur via een mooi muziekje mij herinnert aan een moment van afstemming. 

Wat helpt jou in deze tijd?

Dit is de link naar de brochure: https://www.anthroposophische-meditation.de/fileadmin/media/Coronakrise/2021_03_Spirituelle_Notwehr_in_der_Corona-Krise_-_28_Meditationen.pdf
En dit is zijn website: https://www.anthroposophische-meditation.de/nederlands

Nieuwe heilige momenten

In het stadhuis was het mijn beurt om een paar eenvoudige huwelijken te sluiten. We doen dit bij toerbeurt en zien de echtparen van te voren niet; daarom heet het eenvoudig: het is goedkoper, er is geen toespraak en de ceremonie duurt maximaal een half uur.

Het ja-woord is een heilig moment.
Zonder dat ik dat woord in de mond neem, is mijn voorbereiding naar de officiële vragen erop gericht iets van dat -heilige- moment te ervaren. Daarover in een volgend blog.

Nadat ik had afgesloten met een gedicht liep ik met het trouwboekje naar het echtpaar om hen te feliciteren. Ik stond voor hen, aarzelde even om te beslissen hoe ik het deze keer zou doen: met mijn hand op m'n hart, een buiging, knikken... en toen stak ik mijn hand uit.
Er was een fractie van een aarzeling bij het echtpaar. Toen beantwoordden ze mijn handdruk, onwennig bijna, en we voelden dat het over een niet alledaags moment ging.
Dat benoemde ik ook.

Voelde het als een heilig moment?
Dat kon ik al reflecterend pas zodanig benoemen.

Bij het tweede echtpaar was ik met mezelf voorbereid en sprak hardop uit dat ze helemaal vrij waren om mijn handdruk te beantwoorden of niet. Ook zij schudden mijn hand.

Zo krijgt een bewust ingezette en welgemeende handdruk om een bijzonder moment te bekrachtigen, opnieuw de waarde die het toekomt.

Een nieuw heilig moment.

Afscheid van de maandelijkse Rode tent

Afgelopen dinsdagavond was de laatste Rode tent in deze maandelijkse vorm, samen met Caroline de Boer. We hebben teruggeblikt op de afgelopen jaren, waarbij ik heb verteld over het ontstaan en de veranderingen. We hebben de vele vrouwen die zich hebben kunnen laven in de Rode tent, in onze herinnering langs laten komen; sommigen kwamen één keer, anderen heel frequent. Wat een lange rij, wat een dierbare vrouwen, wat een rijkdom.

Deze rode tent kent een lange geschiedenis, in verschillende vormen, op verschillende locaties en met verschillende vrouwen. 
Nadat ik met Yvonne Versteeg het boek ‘Hoera ik ben ongesteld, help ze wordt volwassen’  had uitgebracht, over het vieren van de eerste menstruatie, zijn we gestart met een kleine vrouwencirkel geïnspireerd op de maanhut vanuit de Indiaanse tradities. Met nieuwe maan, wanneer de vrouwen menstrueerden, trokken ze zich terug in de ‘moonlodge’ voor reiniging, rust en verbinding met elkaar. Hun dromen in deze periode van enkele dagen waren richtingwijzers voor de visie en besluiten van hun stam.

Toen ik een tipi had aangeschaft die in het dorpje Monster een plek kreeg bij de Cultuurschuur, ging deze ‘maanhut’ over in een vrouwencirkel rond het vuur, waar vrouwen welkom waren te komen delen, uitrusten, zingen en niets te hoeven.

In die jaren schoten de Rode tenten in Nederland als paddenstoelen uit de grond. De rode tent is gebaseerd op het gelijknamige boek, geschreven door Anita Diamant, waarin beschreven wordt dat vrouwen in het midden oosten bij nieuwe maan samen kwamen in de rode tent om hun maandelijkse stonde met elkaar te beleven, uit te rusten, elkaar verhalen vertellend, terwijl ze verzorgd werden door de vrouwen die niet meer menstrueerden. Prachtig boek!

En organisch verschoof de locatie naar de meditatieruimte op mijn eigen woonplek en veranderde de naam ‘vrouwencirkel’ in die van ‘Rode tent’.

Een jaar later haakte Caroline de Boer aan om de tent samen te hoeden. 
Zo hadden we hoe dan ook een fijne avond, en konden we de taken wat verdelen. 
Drie jaar hebben we iedere maand een Rode tent samenzijn gefaciliteerd en hebben er vele verhalen, ervaringen, gesprekken en stiltes plaatsgevonden. Vooral dat laatste was spannend en o zo heilzaam. Met een groep vrouwen in stilte bij elkaar zitten, een minuut is dan best lang, laat staan vijf minuten. En vanuit de stilte ontstonden de mooiste gesprekken. 
Er is veel gelachen, tranen hebben gevloeid, zachte ogen hebben elkaar getroost, handen zijn gezegend met olie, we droegen en werden gedragen door elkaar.
Gezongen hebben we ook, begeleid door mijn gitaar, vrouwenliederen over delen en helen.

En nu is deze vorm in deze frequentie tot een eind gekomen. Het is goed zo. 
Er mag weer ruimte voor iets nieuws. 
Misschien organiseer ik af en toe een rode tent met thema, maar dat staat nog niet vast. 
Ik beweeg mee met de stroom die het leven van ons vraagt.

Dank aan jou Yvonne Versteeg voor de eerste maanhut samen die jij opperde. 
Dank aan jou Caroline de Boer voor de laatste Rode tent samen. 
Wat een groei heeft er in die jaren plaatsgevonden in mij. 
Dank aan jullie vele vrouwen die mij (en hopelijk elkaar) hebben verrijkt door jullie ervaringen te delen op een veilige plek waar we konden leren van en aan elkaar over ‘zusterschap’, delen en oordeelloos luisteren. 

De kringloop van leven, dood en geboorte

 De afgelopen twee weken heb ik een bijzonder cursus gevolgd met als titel:
Wat is de verbinding tussen de ontwikkeling van de aarde en de mens?
Twee weken kunstzinnige ontwikkeling geleid door Bea van der Steen, een 79 jarige bevlogen kunstenares en docent.
De eerste week hebben we getekend met oost-indische inkt en hebben we de platonische lichamen geboetseerd.
De tweede week hebben we 'gesluierd' aan de hand van oefeningen door Liane Collot d' Herbois. Deze kunstenares heeft tijdens haar leven vele prachtige schilderijen gemaakt.
Ik mocht proeven aan deze moeilijke techniek.  Met sluieren heb je geen vooropgezet plan maar laat je naar je toe komen wat het beeld je wil vertellen, en verschijnen eventuele figuren/wezens bijna 'vanzelf'. 'Zeven sluiers vooruitdenken' was een van de opdrachten die we kregen, naast vele andere aanwijzingen.

Bea van der Steen gaf niet zomaar schilderles, ze vervlocht haar spirituele zienswijze (geinspireerd door de antroposofie) in de uitleg en de oefeningen die we kregen, met een doordachte opbouw.
We maakten een reis door de kosmos, vanuit de kosmos naar de aarde, de elementen, de mens, vanwaar we weer de cirkel naar de kosmos maakten. Zo ontstond een kringloop van leven en dood, die ze in een lezing die week nog eens uit de doeken deed in woord en beeld.

Afgelopen maandag was in mijn meditatieruimte de laatste bijeenkomst van de workshop 'je voorbereiden op je eigen sterven'. Hier nam ik in meditatieve beelden, gedichten van Jaap van der Weg, de mensen mee op een weg na het overlijden, door de kosmos. Een vanzelfsprekende parallel met en verdieping van de cursusinhoud toonde zich aan me.

Toen we erna spraken over waken na overlijden, en hoe natuurlijk de ene overgang in de ander kan overgaan, werd het beeld van de kringloop me nog duidelijker. De natuur is ons grote voorbeeld, niets gaat verloren, alles transformeert in een andere vorm, een andere hoedanigheid. Zelfs de liefde blijft niet hetzelfde maar transformeert, omdat je met liefde die je ervaren hebt, zelf weer volgende stappen zet in je leven, in contacten met anderen, op je eigen unieke wijze.

Soms kan een inzicht ineens een laag dieper komen, 'landen' in jezelf. Dat stemt me dankbaar.
Niets is toeval, het is me toegevallen.

Tonglen

Nu ik een workshop over je voorbereiden op sterven en de dood aan het voorbereiden ben, lees ik van alles, en in boeken over het Boeddhisme (voor zover je nog over Het Boeddhisme kan en mag spreken)  staat een mooie oefening die ik met je wil delen: Tonglen.

Het is een oefening waarbij je de pijn en het lijden van jezelf en erna van anderen in je hart opneemt en in jezelf transformeert tot liefde, gemoedsrust en welzijn en dit weer naar anderen stuurt. de ademhaling is het middel waarmee je dit doet.  Voorwaarde voor het uitoefenen van Tonglen is dat je mededogen in jezelf kunt opwekken.
En mooier verwoord in het Tibetaanse boek van leven en sterven:

'In de beoefening van Tonglen nemen wij, door de kracht van mededogen, alle verschillende mentale en fysieke vormen van lijden van alle wezens op ons: hun angst, frustratie, pijn, boosheid, schuldgevoel, bitterheid, twijfel en woede en geven we, door de kracht van liefde, al ons geluk en welzijn, al onze gemoedsrust, geneeskracht en vervulling.'

Er staan een aantal beschreven in dit boek (pag 183 ev).

Hier volgt een verkorte versie van de opbouw van Tonglen:

1. Ga rustig zitten, breng je geest thuis. Mediteer op mededogen. Roep de aanwezigheid op van alle boeddha’s, bodhisattva’s en verlichte wezens en vraag hun inspiratie en zegen opdat mededogen geboren mag worden in je hart.

2. Neem iemand in gedachten van wie je veel houdt, die lijdt. Visualiseer hem in de ruimte voor je. Stel je elk aspect van de pijn en ellende zo levendig en duidelijk mogelijk voor. Wanneer je voelt dat je hart zich vol mededogen opent voor hem, stel je je voor dat al zijn lijden zich tegelijkertijd manifesteert en samenbalt in een grote massa hete, zwarte, smerige rook.

 3.Terwijl je inademt, visualiseer je dat deze massa zwarte rook oplost in je hart, in de kern van je zelfzucht. Daar vernietigt zij volledig alle sporen van het koesteren van een zelf en daarmee wordt al je negatief karma gezuiverd.

4. Stel je nu voor dat je zelfzucht vernietigd is, zodat het hart van je verlichte geest volledig vrijkomt. Dan, terwijl je uitademt, stuur je stralen van schitterend, verkoelend licht van vrede, vreugde en geluk uit naar je vriend die pijn lijdt, en zuivert daarmee al zijn negatief karma.  Echt mededogen is het wensvervullend juweel omdat het de kracht heeft om ieder dat te geven wat hij het meest nodig heeft, en zo lijden te verlichten.

5. Op het moment dat het licht van jouw Bodhicitta uitstraalt en je lijdende vriend raakt, is het essentieel dat je er vast van overtuigd bent dat al zijn negatief karma gezuiverd is, en dat je een blijvende vreugde voelt over het feit dat hij volledig bevrijd is van pijn en lijden. Vervolg rustig de beoefening, door in- en uit te ademen.

Zo kan je de kring uitbreiden. Ook naar mensen met wie je moeite hebt bijvoorbeeld.
Tot je in staat bent het lijden van alle wezens op je te nemen, en hun karma te zuiveren, en hun al je geluk, vreugde en gemoedsrust te geven.

Zo kun je ook tonglen voor een stervende doen. 
Bij punt 3 stel je dan het lijden en de angst van de stervende voor die zich samenballen. 

Een prachtige manier om je wereld en je mededogen steeds groter te maken. De ene dag gaat dat makkelijker dan de andere dag, maar daarom is het ook een oefening.
Tonglen oefenen heeft geen eindpunt, de oefening zelf is het doel.

Zes veel voorkomende reacties op het sterven en de dood

Joan Halifax is een Zen boeddhist met jarenlange ervaring in hospices in de Verenigde Staten. Ze schrijft boeken en geeft lezingen en retraites. 
Een van haar boeken draagt de titel: ‘ Als sterven dichtbij komt’, en ditzelfde boek is ook verschenen als:  ‘De laatste woorden van liefde’. 
In dit boek beschrijft ze veel eigen ervaringen met stervende mensen en ieder hoofdstuk sluit ze af met een meditatie.
Op liefdevolle toon benoemt ze alle soorten reacties en emoties die mensen kunnen hebben, zonder oordeel of afwijzing. Ze beoefent acceptatie tot de uiterste consequentie. 
Veel raakt me in dit boek.

Wat ik met je wil delen is haar wijze blik op reacties van mensen op het sterven en de dood, omdat deze reacties herkenbaar zijn en ik zelf de neiging kan hebben sommige reacties te veroordelen. 
Iedere manier van omgaan met de dood weet Joan Halifax positief te (kunnen) duiden, wat tot gevolg heeft dat mijn gedachten hierover lichter voelen. Elke manier heeft namelijk ook een positieve kant. 
Er is, zegt ze, geen ‘ verkeerde’  manier van sterven en het is mogelijk zelfs in de meest moeilijke omstandigheden met een gevoel van bevrijding te sterven.

Angst voor de dood 
Angst (voor pijn, de behandeling, verlies van alles dat ons lief is) kan een enorm obstakel zijn, maar ook een bondgenoot. Angst kan ons laten inzien wat werkelijk van belang is en ons dwingen prioriteiten te stellen. Aandacht schenken aan angst kan de vaste, benauwende greep van de angst veranderen in een open hand en hart. Door de moed te hebben de angst in de ogen te zien, kan deze een poort openen waardoor de dood werkelijk doorleefd wordt.

 Ontkenning van de dood 
We hebben de neiging om het ontkennen van de dood als een ongezonde manier van omgaan met de situatie, ja zelfs bijna als een ziekte te beschouwen. Maar als de dood dichtbij komt, weten we gewoon niet wanneer het ook een positieve of helende functie kan hebben. 
Diep van binnen weten we allemaal dat we zullen sterven. Als we door in de ontkenning te blijven de geest van hoop en wijsheid willen wekken, moeten we dit zelf weten. Het kan in sommige situaties een grote hulp zijn en vrede in ons leven brengen.

Verdriet over de dood 
Verdriet over het verlies van een leven kan immens en overweldigend zijn en voor de mensen om een stervende heen moeilijk te dragen. Als we de stervende de mogelijkheid ontnemen om zijn verdriet te uiten door veel te troosten of af te leiden, ontnemen we hem ook een deel van zijn leven dat misschien nog niet aan bod is gekomen. Zeker bij mensen die altijd optimistisch zijn kan het een groot geschenk zijn bij hun verdriet te blijven zonder te troosten of iets te doen. Zo kan de stervende zich openen  voor een dieper mededogen en kan verdriet de gids worden naar de dood.

Trotseren van de dood 
Sommige mensen zijn vol strijdlust en grijpen alles aan om hun leven te verlengen. Ze willen alles uit het leven halen en zijn nog niet klaar met hun bijdrage aan de wereld. Dat kan inspirerend zijn maar evengoed angstaanjagend. Als je de onontkoombaarheid van de dood accepteert en alles uit het leven wil halen wat nog mogelijk is, kan je bij wijzen van spreken werken tot je er dood bij neervalt, en daar geheel voor gekozen hebben.

Acceptatie van de dood 
Mensen die de dood volledig accepteren en zich terugtrekken, kunnen soms door familie ‘teruggehaald’  worden en dan teleurgesteld zijn omdat ze niet op hun eigen voorwaarden konden sterven. Sterven en acceptatie van de dood vragen om een diep aandachtige geesteshouding en het fundamentele vermogen om dat wat het moment brengt te omarmen, dus ook redding uit de dood.

Bevrijding van de dood 
Grote leraren zijn niet de enigen die verlicht sterven.  
Verzoening met de waarheid van vergankelijkheid is een van de belangrijkste manieren om onze houding tegenover sterven en de dood te transformeren. Wanneer we ons realiseren dat we alles wat we koesteren ooit zullen verliezen, worden we minder bang voor de dood.  
Iemand die vrij is van angst weet dat lijden, geboorte en dood niet bestaan op het diepste realisatieniveau. Alle verschijningsvormen zijn voortdurend onderhevig aan verandering, op een bepaalde manier zijn wij nooit geboren en zullen wij nooit sterven. Wanneer wij onze ware natuur realiseren, kunnen we angst, ontkenning, verdriet, opstandigheid en acceptatie achter ons laten en de stap naar ware bevrijding zetten. Dat is de beoefening die kan leiden tot realisatie op het moment van de dood.

Ziehier in een notendop een schat aan wijsheid. 
Mij helpt het om iedere manier te accepteren, omdat het voor die persoon kennelijk iets oplevert. Het hoeft niet jouw manier te zijn, maar als het oordeel er af gehaald kan worden, is er veel ruimte voor gesprek, onderzoek en verwondering.